Selectieve aandacht (of: waarom ik ineens glitters zie)

Ik ben vijftien jaar oud en sta met een vriendinnetje te wachten bij een bushalte. Ik zie dat ze me aandachtig bestudeert. Na een halve minuut zegt ze ineens: “Jij hebt eigenlijk best wel korte benen.”

Thuis aangekomen loop ik meteen naar de langwerpige spiegel in de slaapkamer van mijn ouders. Ik bekijk mezelf van top tot teen, en potdorie: mijn vriendin heeft gelijk. Ik héb korte benen. Waarom was me dat niet eerder opgevallen?

Een andere herinnering uit diezelfde periode: op school in de klas, tijdens het maken van een proefwerk. Het is doodstil, er kraken alleen af en toe wat hersens. Dan steekt een klasgenoot zijn vinger op en zegt tegen de docent: “Ik kan me niet concentreren, meneer, die TL-buis zoemt de hele tijd.” Vanaf dat moment hoort iedereen het geluid en is de rust ver te zoeken.

Selectieve aandacht noem je dat.

Als mens kiezen we er – bewust of onbewust – zelf voor welke zaken we wel of niet waarnemen. Een verscherping van aandacht op een specifieke gebeurtenis zorgt ervoor dat je andere zaken juist niet (of minder) waarneemt. En áls we iets eenmaal waarnemen, is het onmogelijk om het niet meer te zien.

Dat is precies wat er gebeurde toen ik op mijn vijfendertigste een hoortoestel kreeg. Vóór die tijd had ik die grijswitte, plastic kastjes alleen waargenomen achter de oren van mijn opa en oma. Maar ineens zag ik ze nu overal. Bij kinderen, jongeren en mensen van mijn eigen leeftijd. Achter hun oren, in hun oren en als een soort stekkertje op hun hoofd. Met slangetjes, met mini-microfoontjes en in allerlei kleuren en maten. Bij jonge kinderen zelfs met figuren en glitters erop. Glitters! Waarom was me dat nooit eerder opgevallen? Na een tijdje zag ik zowaar of iemand zijn oorstukje wel regelmatig schoonmaakte.

Of ik het nu wilde of niet: ik was de wereld van de slechthorenden binnengestapt.

Niet dat ik er veel vanaf wist. Lange tijd zag ik dat hoortoestel als een probeersel. Ik had het heus niet echt nodig, maar ja, de audioloog vond het gehoorverlies aan mijn linkeroor groot genoeg om er een toestel voor aan te vragen. “Nou, vooruit dan maar,” dacht ik, “ik test dat ding wel een tijdje.”

‘Dat ding’ paste alleen niet bij m’n kapsel. De linkerkant van m’n haar was kort, bijna gemillimeterd, en de rechterkant lang. Doordat het hoortoestel links kwam, viel het ineens wel erg op dat ik daar iets achter mijn oor had zitten. En dus kamde ik mijn scheiding de andere kant op, al mijn haren óver dat toestel heen. Want ja, anders zouden mensen nog gaan denken dat ik doof was ofzo.

Stel je voor.

Inmiddels heb ik die fase ver achter me gelaten. Ontkennen heeft sowieso geen zin als je overduidelijk andere dingen hoort dan wat mensen daadwerkelijk zeggen. (Zoals: ‘doe je ook een dutje’ in plaats van ‘wil je ook een biertje’.)

Begin van dit jaar stapte ik nóg een nieuwe wereld binnen: die van de echte doven. Ik ging werken bij Berengroep, een project- en communicatiebureau in de zorg- en welzijnssector, en de makers van Doof.nl. Een bureau met een dove directeur en een tolkcentrum op de eerste verdieping. Dagelijks zit ik nu aan de lunchtafel met mensen die gebarentaal met elkaar spreken. En ineens zie ik ook dát overal om me heen: op het station en in de trein, op straat en in de winkel.

Doven en slechthorenden zijn potdorie overal. Het is onmogelijk om dat niet meer te zien.

___________________________________________________________________________

Wil je weten hoe dat werkt met selectieve aandacht? Bekijk dan onderstaand filmpje. Tel nauwkeurig hoe vaak de basketbalspelers in de witte T-shirts de bal naar elkaar overspelen. Concentreer je goed, want bijna niemand telt het juiste aantal…

Evelyne Hermans is tekstschrijver en werkt bij Berengroep. Ze woont met haar vriend en vier kinderen (twee van haar, twee van hem) in Utrecht. Op Doof.nl schrijft ze columns over haar ervaringen met slechthorendheid, zowel in haar privéleven als op haar werk.