Stel je voor: je bent violiste van beroep, bent bekend door je elektronisch versterkte uitvoeringen van hedendaagse componisten en je houdt van volume. En dan krijg je op een dag te horen dat je òf moet stoppen met musiceren, òf drastische andere maatregelen moet nemen om je gehoor te beschermen.

Het overkwam de Amerikaans-Nederlandse violiste Monica Germino drie jaar geleden. Eind jaren negentig zegde zij haar baan bij een orkest al op in verband met geluidsgevoeligheid. Bij geluidsgevoeligheid komt geluid harder binnen dan bij anderen en is er een groter risico op gehoorschade. In een orkestbak krijgen de oren regelmatig te maken met een geluidsniveau van 130 decibel (dB). Omdat een oplossing kan zijn om dan met oordoppen in te spelen, had Germino dat wel eerst een jaar geprobeerd, maar dat ervoer zij als een kwelling waaraan zij niet kon wennen. ‘Het haalt teveel details weg, zoals het geluid van haren die de snaar raken’, zo vertelt zij in een interview met de Volkskrant.

Vanwege haar gevoeligheid voor geluid mag de violiste nu alleen nog maar heel zacht spelen. Zelfs haar – onversterkte – akoestische viool is te luid. Germino overwoog daarom in eerste instantie om maar met alles te stoppen. De viool wilde zij niet meer naast haar oren hebben. Zelf vergelijkt zij haar situatie met die van een hardloper, die vanwege knieslijtage te horen krijgt dat hij alleen nog maar mag wandelen. ‘80 decibel is voor mij wandelen’, legt zij in het interview uit.

Het slechte nieuws over haar gehoor is een harde klap, waarover zij met anderen moeilijk kan praten. ‘Viool spelen is mijn identiteit. Wat moest ik nu zeggen? Hoi, ik ben Monica en ik ben…’
Voor haar projecten en concerten regelde zij vervangers. Haar telefoontje naar de Amerikaanse componist Michael Gordon om een project op te zeggen, veranderde echter alles. ‘Hij vond stoppen geen optie’, zo vertelt zij de krant. ‘Hij zei: “Ik ga een heel zacht stuk voor je schrijven. En ik wil de eerste zijn die dat voor je doet”.’

Twee collega’s van het New Yorkse Bang on a can-collectief, die al langer bezig zijn met het thema stilte, en een Nederlandse componist – in de rol van artistiek leider – sloten aan. En zo ontstond het stuk Muted, oftewel ‘gedempt’. In dit solostuk voor haar viool en zangstem speelt Germino onder meer op twee historische, zogeheten frameviolen; onversterkte, akoestische violen zonder klankkast, waardoor deze heel zacht klinken. Daarnaast bespeelt zij een speciaal voor dit project ontworpen fluisterviool.

Toch is het muziekstuk niet per se extreem zacht. Germino legt uit: ‘Het gaat vooral over de perceptie van geluid en over het contrast. Ik speel bijvoorbeeld eerst met een sordino, een demper, erop. Als ik die eraf haal, ervaart het publiek de muziek opeens als luid. Terwijl het niet echt hard is. Geluid werkt net als licht, je went eraan.’ Door zachter te spelen, is haar eigen beleving van muziek veranderd. Germino: ‘Ik ben nu vele bewuster van geluid. Het klinkt ironisch, maar ik hoor nu honderd keer zoveel als vroeger. De componisten hebben mij gered.’

Muted ging op 8 en 9 juni 2018 in première tijdens het Oranjewoud Festival als deel van het hoofdprogramma van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Volgend seizoen gaat het muziekstuk op (internationale) tournee.