De Gelderhorst is het enige verzorgingshuis voor oudere doven in heel Europa. En niet alleen de bewoners zijn doof. Ook één op de drie medewerkers is doof of slechthorend. Hoe gaat dat op de werkvloer, waar doof en horend zo sterk samenkomen?

Wie De Gelderhorst binnenkomt, staat versteld van de grootsheid en het open karakter van het hoofdgebouw. De ontvangsthal heeft de vorm van een ovaal en je kunt tot aan het plafond kijken. Omhoog kijkend zijn alle galerijen van de eerste tot de vijfde verdieping zichtbaar. Over de vierde galerij loopt een bewoonster met een rollator. Twee verdiepingen lager kijkt een dove verzorgende nieuwsgierig over de reling naar wie er zojuist is binnengekomen. Beneden in de hal probeert een horende collega haar aandacht te trekken door met haar armen te zwaaien.

‘Die openheid, daar is bewust over nagedacht in het ontwerp’, legt Jan Tempelaar, bestuurder van De Gelderhorst, uit. ‘Als je binnenkomt, krijg je als het ware meteen communicatie aangeboden. Doven zijn erg visueel ingesteld en daar is de inrichting van het gebouw ook op afgestemd. Je kunt hier ver kijken. Niet alleen door het grote raam over de stad Ede, maar ook in het gebouw zelf. Gebarentaal is een visuele taal. Je moet elkaar kunnen zien. De openheid en het ronde karakter van de architectuur maken het mogelijk om van galerij naar galerij, of van galerij naar de hal met elkaar te communiceren.’

Al 60 jaar populair
In De Gelderhorst is plek voor oudere doven die niet meer zelfstandig kunnen wonen en verzorging of verpleging nodig hebben. Daarnaast zijn er nog eens tachtig aanleunwoningen waar oudere doven zelfstandig kunnen wonen, met alle eventueel nodige zorg naast de deur. ‘Momenteel staan er zo’n 135 mensen op onze wachtlijst om een plekje te bemachtigen in ons verzorgingshuis of in één van de aanleunwoningen’, vertelt Tempelaar. ‘Er zijn zelfs plannen voor de bouw van 45 extra appartementen.’

Tempelaar, zelf horend, geeft al bijna vierentwintig jaar leiding aan De Gelderhorst. Het verzorgingshuis werd in 1997 in zijn huidige vorm opgezet. Maar de geschiedenis gaat veel verder terug. ‘Dit jaar vieren we het 60-jarig bestaan,’ vertelt Tempelaar trots. ‘Het allereerste verzorgingshuis voor oudere doven was de vakantievilla ‘Dovenvreugd’ in Baarn, die in 1953 werd gekocht na een grootscheepse inzamelings-actie van de Nederlandse Christelijke Bond van Doven. Maar het huis werd te klein en men verhuisde naar Ede, om uiteindelijk hier, naast de CineMec, terecht te komen.’

Doof en horend
Intussen zijn Annemie Brits en Ineke Willemsen, twee medewerkers van De Gelderhorst, ook aangeschoven. Annemie is doof en draagt een CI. Een aantal jaar geleden is ze bij De Gelderhorst komen werken, eerst in de keuken maar inmiddels werkt ze als verzorgende. ‘Ik vind het heerlijk om met collega’s in gebarentaal te kunnen communiceren. Sinds ik hier werk, ben ik veel opener en socialer geworden’, vertelt ze enthousiast. Ineke is horend en werkt als zorgcoördinator en verpleegkundige: ‘Wat mij aantrekt in deze baan is dat het niet alleen draait om het verzorgen van ouderen, maar dat de communicatie ook zo’n grote rol speelt. Dat was voor mij de extra uitdaging om hier te willen werken.’

Dove en horende medewerkers vullen elkaar hier mooi aan, vindt Tempelaar. Hij geeft meteen toe dat dat niet altijd zo vanzelfsprekend is geweest, ook niet voor hemzelf. ‘In de beginjaren werkte er slechts een handje vol doven binnen De Gelderhorst. Dat is in de loop van de jaren steeds verder uitgebreid. Ik heb echt moeten leren hoe om te gaan met mijn dove collega’s. Ik vond het bijvoorbeeld lastig om de verantwoordelijkheid over een bepaald project te delen met een dove collega. Niet dat ik hem niet vertrouwde, maar ik dacht “Hoe moet dat dan? Hij is doof, dat kan toch helemaal niet?”. Later besefte ik dat dove mensen alleen niet kunnen horen, maar verder prima functioneren en dus ook verantwoordelijkheid kunnen dragen. Maar dat heb ik echt moeten leren en ervaren.’

Annemie draait als verzorgende ook nachtdiensten. ‘Een paar jaar geleden was dat voor ons ondenkbaar’, vertelt Tempelaar. ‘Want wat als er iets gebeurde met een bewoner en de ambulance gebeld moest worden? Toen er meer dove medewerkers in dienst kwamen, hebben we daar samen een oplossing voor bedacht.’ Annemie knikt: ‘Ik draai inderdaad gewoon nachtdiensten. Maar, er is dan wel altijd minimaal één horende collega aanwezig die, in geval van nood, naar buiten kan bellen.’

Samen oplossen
Voor de praktische aanpassingen op de werkvloer waren vrij snel oplossingen gevonden. Aan het brandalarm werden bijvoorbeeld flitslampen gekoppeld, zodat niet alleen de horende maar ook de dove medewerkers gewaarschuwd worden. Bij het binnengaan van algemene ruimten kan men ook een lamp laten flitsen als seintje dat er iemand binnenkomt. En in verschillende ruimtes hangen spiegels, zodat een dove medewerker die met zijn rug naar de deur werkt niet steeds schrikt als er ineens een collega naast hem staat.

Voor alle overige zaken is het vooral belangrijk om elkaars mogelijkheden en beperkingen te leren kennen en samen tot een oplossing te komen die voor alle partijen goed werkt. Eigenlijk niet anders dan op andere plekken waar twee talen of culturen met elkaar samenwerken. Zolang iedereen bereid is rekening te houden met de ander en openstaat voor verschillende vormen van communicatie gaat het goed. Daar wordt ook zeker scherp op gelet bij een sollicitatiegesprek. Je hoeft als horende medewerker de gebarentaal niet volledig te beheersen, maar je moet wel aanleg hebben om informatie over te brengen zonder het gesproken Nederlands daarbij te gebruiken. En andersom geldt dat dove medewerkers bereid moeten zijn zich aan te passen aan horende collega’s.

Uitdaging
Ineke vertelt dat samenwerken met dove collega’s voor haar elke dag een uitdaging is. ‘Een leuke uitdaging hoor, begrijp me niet verkeerd’, voegt ze er meteen aan toe. ‘Ik kan met al mijn collega’s goed opschieten. Maar je merkt wel dat de communicatie met dove collega’s meer tijd vergt dan met horende collega’s. Ik heb verschillende gebarencursussen gevolgd, maar beheers de gebarentaal niet vloeiend. Ik ondersteun mijn zinnen zoveel mogelijk met gebaren, maar vraag aan het eind van een gesprek wel even terug of het allemaal begrepen is. Dat is iets wat ik niet zo snel zou doen bij een horende collega, omdat je met hen dezelfde taal spreekt.’ Annemie lacht: ‘Andersom is dat net zo hoor. Ik leef al mijn hele leven in de horende wereld dus ik ben gewend aan spraak afzien bij mensen. Maar met een dove collega kletst het toch net iets makkelijker.’

Hoewel alle intenties goed zijn en De Gelderhorst bekend staat als ‘doofvriendelijk’, geven sommige dove bewoners toch de voorkeur aan dove medewerkers. ‘Maar ze zien ook wel dat horende medewerkers erg hun best doen om in gebarentaal te communiceren en dat wordt ook zeker gewaar-deerd’, zegt Annemie. ‘Zou die voorkeur niet gewoon te maken hebben met het doofzijn? Je bent allebei doof, je hebt allebei vergelijkbare dingen meege-maakt en je spreekt allebei dezelfde taal’, vraagt Ineke zich hardop af. Annemie denkt na: ‘Ja, dat zou best kunnen. Je bent toch meer hetzelfde.’

Tekst Andrea Hopman | Foto's Frank Malipaard | Bron Gezond Gehoor, jaargang 3, nr. 1

Gezond Gehoor
Dit artikel komt uit het magazine Gezond Gehoor, een magazine boordevol informatie over geluid, gehoor en gehoorproblemen in relatie tot gezondheid en welzijn. U kunt Gezond Gehoor vinden op de leestafel van de audicien, de kno-arts, bij audiologische centra en op cluster 2-scholen, maar ook bij de huisarts. Wilt u Gezond Gehoor thuis ontvangen? Neem dan nu een abonnement.

Voordelig kennismaken met Gezond Gehoor?
Wilt u voordelig kennismaken met het magazine Gezond Gehoor. Bestel het jaarpakket 2012 in onze webwinkel. Drie nummers Gezond Gehoor voor slechts €15,-.

Gezond Gehoor is een uitgave van Berengroep.