‘Ik hoop dat mijn gemeente Waalwijk mij vraagt om eens mee te denken over hoe ze de toegankelijkheid kunnen verbeteren voor slechthorenden en doven’, schreef columnist Margriet van Loon deze zomer. Het was niet aan “dovemansoren” gericht, schreef ze in een volgende column, want niet lang daarna werd ze uitgenodigd door wethouder Dilek Odabasi en projectleider Inclusie Rinske van Duifhuizen, om deel te nemen aan een speciaal panel. Hoog tijd om eens in gesprek te gaan met deze drie dames en te vragen hoe het tot nu toe gaat en wat de plannen zijn voor de toekomst.

Toeval of niet, de gemeente Waalwijk was ook een van de eerste twaalf genomineerden voor de verkiezing Meest Toegankelijke Gemeente van Nederland 2021. Waalwijk eindigde net niet bij de laatste vijf, maar ‘We waren heel blij met de nominatie’, zegt Dilek aan het begin van ons gesprek. ‘Niet dat ik geloof in “de beste of de meeste”, maar wat ik belangrijk vind, is dat er door deze verkiezing aandacht komt voor het thema toegankelijkheid. Het wordt op de agenda gezet en op die manier komt er meer bewustwording. Niet alleen binnen de samenleving, maar ook binnen de gemeente.’

Onzichtbare beperking

En die bewustwording is misschien wel nóg meer nodig voor mensen die slechthorend zijn, want, zegt Margriet: ‘slechthorendheid is een onzichtbare handicap. Voor mensen in een rolstoel is er al veel geregeld, zijn al veel gebouwen toegankelijk. Maar dat komt omdat een rolstoel zichtbaar is. Voor slechthorenden is er nog maar weinig geregeld. Zo ben ik politiek geïnteresseerd en woon graag weleens een openbare raadsvergadering bij. Het gemeentehuis is dan dus wél heel toegankelijk voor mij in een rolstoel, maar niet voor mij als slechthorende. De ringleiding werkt bijvoorbeeld niet en zo kan ik het niet goed volgen. En dat is typisch iets wat vaak slecht geregeld is in gebouwen.’

‘Door Margriet zijn we daar bewust van geworden’, zegt Dilek. ‘Want om eerlijk te zijn wist ik eerst niet eens wat ringleiding was. Het werkt inmiddels goed in de raadszaal, alleen nog niet in de rest van het gebouw. Maar in de hal hebben we ook regelmatig activiteiten zoals bewonersbijeenkomsten, dus het is ook belangrijk dat we daar ringleiding krijgen. Dat zijn onderwerpen die nu op de agenda staan, dankzij Margriet.’

Leren van ervaringen

Rinske is vorig jaar als programmamanager Inclusie gestart, met als doel om inclusie op de lokale agenda te zetten. Zodat toegankelijkheid niet meer iets is wat er af en toe is, maar wat structureel geregeld is. Op openbare plekken, maar ook in het onderwijs of tijdens evenementen. ‘Mijn tweede ambitie is, om een platform op te richten waar zoveel mogelijk mensen in vertegenwoordigd zijn. We hadden al wel personen in een rolstoel, slechtzienden en mensen met GGZ-problematiek, maar nog geen slechthorenden. Margriet is de eerste slechthorende in het panel en daar zijn we heel blij mee. Want met een diverse groep bewoners kunnen we bepalen wat er nodig is om op de agenda te zetten. We hebben daar echt ervaringsdeskundigen voor nodig, zij kunnen dat het beste aangeven. En op basis van hun persoonlijke ervaringen kunnen we toetsen of iets ook daadwerkelijk verbeterd is.’

Dilek: ‘Het delen van ervaringen is inderdaad heel belangrijk. Want als Margriet het probleem met de ringleiding niet had aangekaart, dan hadden wij geen idee. Mensen met gehoorproblemen schreeuwen het misschien niet van de daken maar we moeten wel weten waar mensen behoefte aan hebben. Anders kunnen we daar niet goed op reageren. Toen ik jullie ging ophalen in de hal, was ik bijvoorbeeld echt verrast toen ik jullie met elkaar zag praten. Ik dacht: hè, maar zij horen toch slecht, hoe kan dat? En waarom wordt er niks opgeschreven? Ik wist van tevoren ook niet of ik harder tegen jou moest praten of beter moest articuleren in verband met liplezen.’

Schaamte

Margriet: ‘Het komt inderdaad ook omdat slechthorenden niet veel van zich laten horen. Ze schamen zich voor hun handicap en vinden het lastig om ermee naar buiten te komen. Zeker de oudere mensen, die op latere leeftijd slechter gaan horen. Die hebben vaak ook niet de juiste hoortoestellen, of soms helemaal geen hoortoestellen omdat ze vinden dat het niet nodig is. Maar ik zeg altijd: doe er op tijd iets aan, want je wilt toch niet vereenzamen? Toch weet ik dat veel slechthorenden zich herkennen in de dingen waar ik tegenaan loop, want ik krijg altijd veel reacties op mijn columns. Bijvoorbeeld toen ik schreef over dat iedereen in de hulpverlening altijd maar wil bellen, zoals Team Wijz (het toegangsteam van de gemeente Waalwijk waar bewoners terechtkunnen voor alle zorg en ondersteuning bij welzijn, inkomen, jeugd en zorg, red.). Maar ik word helemaal niet blij van bellen, dat is super vermoeiend. Ik wil liever mailen, maar dat begrijpen organisaties niet altijd.’

Dilek: ‘Ja, dat zijn van die gestandaardiseerde processen. Dat is ook weer een handige tip om mee te nemen voor het toegangsteam. Dat als iemand aangeeft dat hij of zij slechthorend is, dat er dan gemaild kan worden. Het is een kleine moeite om zo’n opmerking in het systeem te zetten.’
Margriet: ‘Jij hebt mij trouwens ook een keer gebeld Dilek, haha’
‘Oh ja dat is waar!’ zegt Dilek lachend. ‘Ik bel jou normaal nooit. We appen heel vaak. Maar toen had ik een lang verhaal en als ik heel veel te vertellen heb wil ik altijd bellen. En ik moest snel antwoord hebben dus ik dacht: ik bel haar even. Helemaal niet bij stilgestaan.’

Laten zien wat je nodig hebt

Volgende maand is de Week van Toegankelijkheid, ook daar besteedt de gemeente extra aandacht aan. Rinkse: ‘Inwoners met een beperking organiseren onder andere een “ervaringsparcours” zodat medewerkers en bezoekers van het gemeentehuis zelf kunnen ervaren wat betekent het als je rolstoelgebruiker bent, als je doof bent of blind. Dus wat betekent het als je een beperking hebt? Dat is heel waardevol om eens zelf te ervaren Je merkt dat het dan bij mensen blijft hangen’

Dilek: ‘En het helpt ook om te zien wat voor voorzieningen iemand met een beperking gebruikt. Als Margriet komt, draagt ze een kastje om haar nek (een ComPilot, een streamer die hoortoestellen via bluetooth met verschillende audiobronnen verbindt, zoals mobiele telefoons.) zoiets had ik nog niet eerder gezien, maar nu begrijp ik dat ze dat gebruikt om de ringleiding te ontvangen. Als je weet wat voor voorzieningen er zijn, dan kun je ze ook makkelijker inzetten. Net als een schrijftolk. Dit zien we vandaag voor het eerst en ik vind het fantastisch! (ik zet altijd een schrijftolk in als ik iemand interview, red.)’

Werken aan de toekomst

Al met al is er nog genoeg te ontdekken, leren en ontwikkelen, daar zijn alledrie de dames het mee eens. ‘Niemand in de gemeente zou zich beperkt moeten voelen in de dingen die ze willen doen’, zegt Rinske. ‘Boodschappen, sporten, school, Iedereen moet een normaal leven kunnen leiden. Voor de een is daar wat meer nodig dan voor de ander om die kansen gelijk te stellen. Het blijft een uitdaging en dat hebben we niet in een half jaar opgelost. Alle kleine beetjes helpen.’ Dilek: ‘En we kunnen nog veel Margriets gebruiken om dat mogelijk te maken!’

Margriet: ‘Het belangrijkste is, dat er aan wordt gewerkt! Ik heb nooit een einddoel wat het moet opleveren. Dat komt gaandeweg. Ik vind dat je realistisch moet zijn dat niet alles in een keer kan gaan. Met dit platform geven we daar richting aan. Ik hoop dat openbare gebouwen straks allemaal toegankelijk zijn voor slechthorende mensen. Met ringleiding, versterking of mobiele oplossingen. En soms misschien ook minder harde muziek in de winkels. Hoe dan ook: kijken naar de mogelijkheden. Gewoon ermee doorgaan. En boven alles ben ik ervan overtuigd dat je met positieve instelling verder komt dan vanuit boosheid.’

Als er één ding is die voor mij naar voren kwam tijdens dit leuke gesprek, dan is het wel dat wij als slechthorenden en doven veel kunnen betekenen in het zichtbaar maken van onze beperking. Aangeven wat je nodig hebt, anderen inspireren door bepaalde voorzieningen in te zetten en je stem te laten horen bij panels zoals die van de gemeente Waalwijk. Ik zou iedereen dan ook willen enthousiasmeren om dit te doen voor je eigen gemeente. Want alleen samen kunnen we werken aan een toegankelijke wereld. 

Door Frances Gallimore