Op 30 september ging de film Wiren in Nederland in première tijdens het Nederlands Film Festival in Utrecht. In deze Surinaamse productie volgen we het leven van de dove Hindoestaanse jongen Wiren. Hij wilt niet bij de pakken neerzitten door zijn handicap en iets van zijn leven maken. Maar, hij komt daarbij veel obstakels tegen omdat dove mensen in Suriname geen gelijke kansen en mogelijkheden hebben. We videobellen met regisseur en schrijver Ivan Tai-Apin via WhatsApp op zijn kantoor in Suriname.

Hoe kwam je op het idee voor deze film?
‘Het begon allemaal met een telefoontje van tolk gebarentaal Rosita Etnel namens de Stichting SUDOBE (Surinaamse Doven Belangen). Ze wilden graag met mij in gesprek omdat ze een film wilden maken om de integratie, participatie en acceptatie van doven in Suriname te bevorderen. Het moest “out of the box” worden en zo kwamen ze bij mij. Ik dacht eerst, wacht even, hoe en wat willen we dan precies gaan doen?! Ik kon geen gebarentaal en er was ook nog geen verhaal of idee. Maar, ik houd wel van nieuwe dingen doen, dus ik ging in elk geval maar met haar in gesprek!’, zegt Ivan glunderend.

Na dit gesprek was zijn interesse om mee te werken aan dit mooie project, al snel gewekt. Alleen, waar de film over zou gaan, dat wist hij nog niet. Hij kreeg twee weken de tijd om iets te bedenken, bezocht een aantal bijeenkomsten en ontmoette verschillende mensen uit de dovengemeenschap. De twee weken waren al bijna voorbij toen hij geraakt werd door het verhaal van Wiren, een zestienjarige dove jongen die een onzekere toekomst wachtte.

‘Wiren vertelde op een bijeenkomst dat hij bijna klaar was met onderwijs aan de Kennedy school (een een instituut voor dove en slechthorende kinderen in Suriname, red.). Hij wilde verder, maar kon geen vervolgopleiding doen of gaan werken, want voor doven zijn er na de Kennedy school bijna geen mogelijkheden. Ik was compleet verrast. Is er dan niks anders? Dat kan toch niet? Deze jongen heeft toch talenten, wat moet hij dan gaan doen? Toen ik thuis kwam, bleef ik maar aan Wiren denken, ik was zo geraakt door zijn verhaal en toen wist ik: hier gaan we een film over maken!’

Hoe ging het toen verder?
Ik nam contact op met Sander Coumou, hij is de Director of Photography van de film, en samen hebben we het verhaal en script voor de film geschreven. De casting en repetities hebben we op een heel andere manier aangepakt dan normaal. Ik dacht, als we de integratie, participatie en acceptatie van doven in Suriname willen bevorderen, dan moeten we dat ook in het maken van de film laten terugkomen. Ik wilde zien hoe horenden en doven met elkaar communiceren, dus we werkten steeds in groepsverband met zowel doven als horenden.

Hoe was het voor jou om een film te maken met zowel dove als horende acteurs?
‘Dat was echt enorm leerzaam en bijzonder!’, Ivan kijkt uit zijn raam, denkt even na. ‘Ik merkte dat de concentratieboog bij de verschillende acteurs bijvoorbeeld heel anders is. De dove acteurs kunnen zich langer concentreren en zijn heel gefocust. Ja, en dit klinkt misschien gek, maar doven kunnen eigenlijk veel beter luisteren dan horenden!’, zegt Ivan breed lachend.
‘Ik ontdekte ook dat er een verschil is in hoe de dove acteurs informatie verwerken, er zit nog een extra stap in het proces van horen, begrijpen en verwerken waardoor het nét iets langer duurt voordat zij reageren. Dat zie je bijvoorbeeld ook terug in de manier waarop zij in een ruimte bewegen en hoe ze kijken, hoe ze hun omgeving waarnemen.

Het interview gaat verder onder de trailer

‘Je kijkt anders als je niet kan horen. Daar stond ik niet bij stil, maar dat waren typische dingen ik nodig had om de film vanuit het perspectief te vertellen van iemand die doof is en zo klopt het ook als een horende acteur speelt dat hij doof is. Wiren wordt vertolkt door drie acteurs, als kind, puber en volwassen. Twee van de acteurs zijn horend en een is doof. De horende acteurs leerden dus van hun dove collega’s hoe je een omgeving observeert en hoe je reageert als je niet kan horen. Het kan zijn dat de horende kijkers de film daardoor op sommige momenten iets te langzaam vinden. Maar dat is juist mooi om je te kunnen inleven in de wereld van een doof iemand.’

Wat betekent het verhaal van Wiren voor jou persoonlijk?
Ivan kijkt weer naar buiten voor inspiratie voor zijn antwoord. ‘Ik had op een andere manier veel raakvlakken. Kijk, ik kwam zeven jaar geleden uit de kast en hoewel homoseksualiteit wel geaccepteerd wordt in Suriname, is er nog veel niet geregeld als het om bepaalde rechten gaat. Zo is dat ook voor Wiren. Hij zou net als horenden recht moeten krijgen op goed hoger onderwijs, maar dat is voor hem nog niet goed geregeld. Dove mensen in Suriname komen niet verder dan een administratieve baan, ze kunnen hun potentie niet ten volle benutten en krijgen niet dezelfde kansen. Alleen als je een eigen bedrijf hebt kun je het misschien ver schoppen met een beperking. Het woord beperking is trouwens zo beperkt! Elk mens is uniek en heeft een unieke kracht. Daar zou de focus op moeten liggen.’

Wat hoop je met de film te bereiken bij het publiek?
‘Nou, ik ben heel blij en trots dat er al een aantal vervolgtrajecten zijn gestart sinds de vertoning van Wiren in Suriname. Hier ging de film namelijk een jaar geleden al in première. En we hebben bijvoorbeeld vorige week te horen gekregen dat Wiren een visum heeft gekregen om naar naar Nederland te komen en hij mag naar Kentalis om daar verder te leren! Ze gaan eerst zijn niveau bepalen en daarna kijken ze wat hoe hij verder kan in het onderwijs. Dat is echt ontzettend mooi!
Verder is er ook een werkgroep bij elkaar gekomen om een opleiding tot Tolk Gebarentaal te ontwikkelen in Suriname en heeft de regering belooft om SUDOBE een subsidie te geven waarmee ze hun eigen ruimte kunnen financieren. Nu werken ze steeds vanuit een andere ruimte die ze ergens huren, maar straks krijgen ze dus een eigen plek voor hun activiteiten. Dat zijn al een aantal super mooie vervolgtrajecten waar ik heel blij van word!
Ik ben heel benieuwd hoe de film in Nederland ontvangen wordt en ik kijk ernaar uit om naar het Nederlands Film Festival te komen!’

Over het Nederlands Film Festival (NFF)

Het beste van de Nederlandse film en televisie komt samen op de 39e editie van het Nederlands Film Festival. Het NFF vindt plaats in Utrecht van 27 september tot en met 5 oktober 2019. Dit jaar is ook aan dove en slechthorende bezoekers gedacht: veel films worden in z’n geheel ondertiteld en op 4 oktober is een gebarentolk aanwezig bij de vertoning van de film Wiren.
Q&A en gebarentolk bij Wiren
De film Wiren wordt vier keer vertoond tijdens het filmfestival. Drie keer is Ivan Tai-Apin daarbij aanwezig voor een zogenaamde Q&A (Questions & Answers, oftewel: je kunt de regisseur vragen stellen). Op dinsdag 1, woensdag 2 en vrijdag 4 oktober is de film te bekijken met ondersteuning door een gebarentolk.

Ivan Tai-Apin is acteercoach in Suriname en heeft jarenlange ervaring als acteur en regisseur van theater, film en tv-producties, zowel nationaal als internationaal.