Jessica: ‘Ik kreeg er een heel netwerk aan toffe mensen bij’

Jessica Versteeg volgt de opleiding tot Tolk Nederlandse gebarentaal aan de Hogeschool Utrecht. Vorig jaar kreeg zij in het derde leerjaar de unieke kans om aan een uitwisselingsprogramma in Amerika mee te doen. ‘Naast studenten uit Amerika leerde ik doven en slechthorenden van over de hele wereld kennen. Het was erg leuk om zoveel verschillende nationaliteiten samen te zien en met elkaar op te trekken.’

Op het Amerikaanse Rochester Institute Technology (RIT) zit de afdeling National Technical Institute for the Deaf, waar tolken gebarentaal worden opgeleid. Het uitwisselingsprogramma met Instituut voor Gebaren, Taal & Dovenstudies (IGT&D) aan de Hogeschool Utrecht (HU) is er voor zowel studenten als medewerkers van beide instituten. Het doel is meer kennis verwerven over gebarentalen, tolkvaardigheden en dovencultuur. Hierdoor wordt het blikveld verbreed voor het tolkenvak en de tolken in spe.

Unieke kans
‘Er werden maximaal vier Nederlandse studenten uitgekozen’, vertelt Jessica. ‘Het was voor mij de uitgelezen kans om American Sign Language (ASL ) te leren in het land van oorsprong. Hoe leer je een taal het beste? Van een native signer (doof persoon met gebarentaal als moedertaal) en door met mensen om te gaan die ASL gebruiken.’ Naast de taal waren nieuwe mensen leren kennen en de cultuur ontdekken ook redenen voor Jessica om aan de uitwisseling mee te doen. ‘Leer je mensen kennen, dan leer je pas echt een cultuur kennen. Ik was benieuwd naar hoe de opleiding er in Amerika uitziet en wat dit mij zou brengen in mijn groeiproces als studenttolk en als mens zelf.’

Campus
Tien weken verbleven de Nederlandse studenten in een appartement op de campus van de R.I.T. De eerste indruk was zeer positief. ‘De eerste dagen dacht ik: wow! Ik voelde me enorm welkom en we werden goed opgevangen. Overal zie je mensen gebaren. Dat maakte een enorme indruk. Van andere studenten, die eerder met de uitwisseling mee gingen, had ik vergelijkbare verhalen gehoord. Pas toen ik er zelf was, drong het echt tot mij door.’ Ook de grootte van de campus zelf en de vele faciliteiten maakte indruk. De Nederlandse studenten hadden het geluk dat de tolkopleiding, waar ze les kregen, aan de overkant van hun appartement was. Jessica keek haar ogen uit. ‘Echt zo’n grote Amerikaanse campus die je ook in series of films ziet. Geloof me, het is echt groot. Er is een sportschool, grote bibliotheek, eetgelegenheden, allerlei clubs waar je aan mee kan doen, een klimhal, theater en zo kan ik nog wel even doorgaan. Er is ook een museum, galerie met kunst van dove kunstenaars.’ Het is logisch dat er zo veel voorzieningen op de campus zijn, want er wonen heel veel studenten en het ouderlijk huis is vaak ver weg. ‘Zes uur rijden vanaf de campus naar hun ouders is niet uitzonderlijk. Het komt regelmatig voor dat de ouders in een hele andere staat wonen.’

No Voice Zone
Veel faciliteiten op de R.I.T zijn ook op andere campussen aanwezig. De vele doven en slechthorenden maakt R.I.T uniek. Hierdoor zijn er ook faciliteiten die niet op andere campussen aanwezig zijn. Zo is er een ‘No Voice Zone’. ‘Iedere week zoeken studenten elkaar ’s avonds op voor de gezelligheid. De naam zegt het al: ‘No Voice Zone’, je gebruikt je stem niet hardop. Communiceren gebeurt dan alleen in gebarentaal. Het niveau van gebaren maakt niet uit, iedereen is welkom. Er komen geïnteresseerden, studenten die een klein beetje kunnen gebaren en studenten die gebarentaal als moedertaal hebben. Aan het begin van de ‘No Voice Zone’ word je in een groep ingedeeld met personen van hetzelfde gebarentaal niveau. Er zijn altijd mensen van de organisatie aanwezig. Elk van hen neemt een groepje onder zijn hoede. Tijdens de avond kletst iedereen met elkaar en leer je de gebarentaal. Het is een mooie manier om nieuwe mensen te leren kennen. ‘

Vakken
Tijdens het verblijf in Amerika volgden de Nederlandse studenten verschillende vakken van de Amerikaanse tolkopleiding. De groepssamenstelling verschilde per vak. Soms hadden ze les met Amerikaans jaargenoten. Bij een ander vak zaten ze samen met dove studenten in een klas en ASL 2 werd gegeven door een dove docent. ‘We volgden Amerikaanse Dovencultuur, Sign Mime, interpretering 1 (tolkvaardigheden), ASL 2 en k12. Die laatste was een interactieve les over het onderwijs in Amerika. Zowel de geschiedenis als het heden kwamen aan bod en werd gekoppeld aan welke invloed dit heeft op dove kinderen. Daarnaast oefende ik al veel ASL op de campus. Veel studenten die je tegenkomt (doof, slechthorend of horend) communiceren in ASL. Daardoor pik je het snel op.’

Verschillen
Nederland is niet te vergelijken met Amerika wat betreft de mogelijkheden voor dove en slechthorende studenten. Het viel Jessica op hoeveel dove en slechthorende studenten er op het R.I.T studeren. ‘Dat aantal is op de HU is een stuk lager en in dat opzicht niet te vergelijken met de R.I.T.’ Als je onderwijs voor doven en slechthorenden breder bekijkt is het in Amerika heel anders geregeld. ‘Een groot verschil is dat er in Amerika voor doven ook na de middelbare school plekken zijn zoals Gallaudet of het R.I.T. Daar studeren veel doven en slechthorenden. Niet alle doven en slechthorenden gaan er heen, maar die mogelijkheden zijn er wel. In Nederland heb je dat niet en zetten dove en slechthorende studenten op het MBO, HBO of Universiteit een tolk in.’

Amerikaanse studenten
De uitwisseling is niet eenzijdig. Binnenkort komen er acht Amerikaanse tolkstudenten vijf weken naar Nederland. ‘Ik heb veel Amerikaanse tolkstudenten ontmoet maar ik weet nog niet wie er naar Nederland komen. Samen met de andere Nederlandse studenten met wie ik in Amerika verbleef, vang ik de Amerikaanse studenten op. We zijn voor hen een vraagbaak en maken ze wegwijs binnen en buiten de HU. Daar gaan ze verschillende lessen van onze opleiding volgen zoals Dovencultuur, Nederlandse gebarentaal, Nederlands als tweede taal, en tolken voor doofblinden. Ook gaan we uitstapjes maken zowel binnen als buiten de Dovengemeenschap. Het Gebarencafé staat op het programma en een bezoek aan Giethoorn en andere culturele plekken mogen niet ontbreken.’

Contacten
De uitwisseling heeft Jessica veel gebracht. De Amerikaanse gebarentaal heeft ze zich meer eigen gemaakt, maar vooral de contacten blijven haar bij. ‘Iedereen is erg hartelijk en contact was snel gemaakt. Je komt veel internationale dove en slechthorende studenten tegen. Van tevoren had ik eigenlijk geen goed beeld hoeveel er zouden zijn. Naast studenten uit Amerika leerde ik doven en slechthorenden van over de hele wereld kennen. Ik kreeg er een heel netwerk aan toffe mensen bij. Het was erg leuk om zoveel verschillende nationaliteiten samen te zien en met elkaar op te trekken. Het maakt niet uit waar je vandaan komt, je bent onderdeel van R.I.T. Ondanks al die verschillende nationaliteiten merkte ik dat de wereld ook erg klein is. Een Afrikaanse dove student kent een aantal dove Nederlanders die ik ook weer ken. Bizar hoe klein de wereld is en dat realiseerde ik mij op dat moment des te meer. Ik heb dus een hoop mooie mensen ontmoet, van wie ik persoonlijk iets leerde. Het zijn de mensen die een ervaring tot iets moois maken!’

Tips
‘Ik kwam aan in Amerika met weinig kennis over ASL. Het is naar mijn mening belangrijk om een lerende houding aan te nemen, geduld en doorzettingsvermogen te hebben wanneer je graag iets nieuws wilt leren. Mijn snelheid in ASL ging natuurlijk niet full-speed maar ik merk dat ik in tien weken aardig wat heb geleerd. in het begin communiceerde ik in een mix van ASL en NGT. Naarmate de tijd vorderde ging ik steeds meer over op ASL. In ASL wordt meer vingerspellen toegepast dan in de Nederlandse gebarentaal. Wanneer ik een gebaar niet wist, spelde ik het en kreeg ik gelijk het juiste gebaar terug. Al doende leert men.’

In Nederland is er één opleiding tot Tolk Nederlandse Gebarentaal. Deze is op de Hogeschool Utrecht aan het Instituut voor Gebaren, Taal & Dovenstudies. Dit instituut heeft bijna tien jaar een uitwisselingsprogramma met de Amerikaanse opleiding tot tolk gebarentaal aan het Rochester Institute Technology.