Column: In Uganda – Luganda leren
Alweer enkele maanden ligt het onderwijs in Uganda weer volledig stil. De strikte lockdown is gelukkig overgegaan in gedeeltelijke maatregelen. Daardoor kunnen veel mensen wel weer aan het werk. Ook is het weer mogelijk je met het openbaar of eigen vervoer te verplaatsen. Ik ben zelfs alweer bij een bruiloft geweest.
De kinderen zie ik nu niet. Ik hoop binnenkort weer bij een aantal kinderen op bezoek te gaan. Wat me er nu nog van weerhoudt, is vooral dat mijn vriend momenteel niet mee kan. Ik wacht liever tot hij weer beschikbaar is, want hij spreekt Luganda. Dat is de lokale taal hier.
Want ja, om met de kinderen te communiceren, heb ik Ugandese Gebarentaal nodig. Maar om met de familieleden te praten, is Luganda onmisbaar! Het verschilt overigens wel per gezin. Als iemand goed onderwijs heeft gehad, dan kent men ook Engels. Dat is een van de voertalen hier, en vooral ook de voertaal tussen twee mensen uit verschillende delen van het land. In Uganda zijn wel 40 talen! Hier in en rond de hoofdstad is Luganda bekendste lokale taal. Veel van de ouders van onze sponsorkinderen hebben nooit goed onderwijs gehad. Dat is ook een van de oorzaken waardoor zij nu niet voldoende verdienen om zelf voor het onderwijs van hun kinderen te betalen. Voor hen is Luganda dus de voertaal.
Nu ik weer zo lang thuis zit, heb ik dan ook genoeg tijd om Luganda te oefenen. In de ochtenden geef ik les aan drie buurkinderen, die nu ook niet naar school gaan. Maar in de middag heb ik tijd voor de administratie, het huishouden en dus ook het leren van Luganda.
Volgens de Ugandezen is Luganda een makkelijke taal. Waarom ze dat denken, is me nog steeds niet duidelijk. Misschien omdat de woordenschat beperkt is. Maar de grammatica is juist heel ingewikkeld! Zelfstandig naamwoorden kan je indelen in tien groepen, en bij elke groep veranderen andere woorden in de zin. En er zijn zoveel verschillende manieren om werkwoorden net een beetje anders te vervoegen. Soms duizelt het me en voelt het als één grote puzzel.
Bij Nederlandse Gebarentaal was het vaak net andersom. Daar dacht degene die de taal nog niet kende, dat het vast heel makkelijk zou zijn! Is Gebarentaal niet net zoiets als het uitbeelden van wat woorden? Ook dan blijkt een taal toch heel wat ingewikkelder te zijn en veel meer regels te volgen.
Met Luganda blijf ik dapper doorgaan. Want ik heb een doel voor ogen. Op een dag wil ik vloeiend kunnen spreken met de familieleden van de kinderen. Dan kan ik hen zoveel beter bereiken, zoveel directer in contact zijn. Dat komt ten goede aan het dove kind. Ik zie er naar uit!
Mijn naam is Famke (Nakimuli) Wildeman, 41 jaar, en tolk Nederlandse Gebarentaal. Sinds de zomer van 2016 woon ik in Uganda. Ik werk daar als vrijwilliger op een dovenschool, Uganda School for the Deaf in Ntinda, in de hoofdstad Kampala. Ik geef les en ik zoek sponsors voor dove kinderen uit armere gezinnen. Ook onderhoud ik contacten met de tolken Gebarentaal. Zie voor meer info over mijn stichting Signs of Hope: www.signsofhope.nl / www.facebook.com/signsofhope.nl
Reacties
# Naamvallen
Het Nederlands en het Duits hebben 4 naamvallen. Ik was lang geleden verrast dat het Joegeslavisch, meen ik, er 6 had. Het werd me toen verteld n.a.v. een Joegoslavische collega. Maar ik was nog veel verraster weer iets later dat er nogal wat mensen die Duits wilden studeren, afknapten op die naamvallen. Het is er verreikender dan bij ons, maar niet anders qua structuur. Dus een taal met tien naamvallen blijkt ook mogelijk… Er is indertijd maar één extra naamval benoemd. Had iets met namen te maken, dus persoonsnamen.
Met 10 naamvallen heb je dus wat extra nuances. Heeft het Luganda ook de hamvraag als het Duitse “wer wen?” (wie doet wie wat aan? Wie is het onderwerp en wie het leidend voorwerp?). Want ook bij een volkomen correcte zin kan het gebeuren dat de zin tweeledig opvatbaar blijkt te zijn, wat je dan merkt doordat anderen die andere variant eruit halen.
# Verbuigingen
Ja, een verbuiging kan de zinsvorm veranderen. Ik zag tot mijn afgrijzen dat de Nederlandse grammatica een stap richting simpel speech gedaan heeft. Dat /lijkt/ gemakkelijk, maar is het niet. Met verbuigingen geef je nuances aan. Toen ik deze stap terug zag, begreep ik waarom ik jaren geleden steeds onoverkomelijke meningsverschillen had met een paar jonge mensen. Ze leren de verbuigingen nauwelijks nog, kennen het niet en gemakshalve wordt de betekenis en het hele bestaan ervan ontkend.