Een tolk zorgt ervoor dat de communicatie tussen twee partijen soepel verloopt. Een tolk Nederlandse Gebarentaal tolkt vaak tussen dove/slechthorende mensen en horende mensen. De tolk is geen deelnemer aan het gesprek en bemoeit zich niet met de inhoud. Daarnaast heeft een tolk zwijgplicht.

In Nederland maken ruim 4.000 dove en slechthorende mensen gebruik van een tolk. Sommigen af en toe, anderen dagelijks. Een tolk kan je inzetten in allerlei situaties, bijvoorbeeld bij belangrijke gesprekken, een bezoek aan de dokter, een begrafenis, op school of tijdens een politieverhoor.

Tolkvoorziening

Iedereen die doof of slechthorend is, heeft recht op een tolk en krijgt dan ook tolkuren van de overheid. De overheid betaalt in deze gevallen dan het uurtarief van de tolk. De tolkgebruiker hoeft dan niks te betalen. De meeste organisaties en horende personen hebben geen recht op een tolkvoorziening. Zij moeten de tolkuren van een aangevraagde tolk zelf betalen.

Tolkmethodes

De ene dove of slechthorende gebruikt Nederlandse Gebarentaal (NGT), terwijl de andere Nederlands met Gebaren (NmG) gebruikt. En er zijn ook mensen die de voorkeur geven aan spreken en spraakafzien. Omdat niet iedereen op dezelfde manier communiceert, bestaan er verschillende tolkmethodes.

Tolk gebarentaal

Voor mensen die graag communiceren met gebaren, bestaan er tolken gebarentaal. Een tolk gebarentaal vertaalt gesproken Nederlands naar NGT of NmG. Daarnaast zet de tolk datgene wat de dove of slechthorende cliënt gebaart of zegt om in gesproken taal.

Tolken gebarentaal mogen alleen werken als ze een diploma hebben gehaald aan de vierjarige hbo-opleiding aan de Hogeschool Utrecht. Daarnaast moeten ze zich aanmelden bij de Stichting RTGS (Register Tolken Gebarentaal en Schrijftolken).

Schrijftolk

Een schrijftolk zet gesproken Nederlands om in tekst. Dit is vooral geschikt voor dove of slechthorende mensen die niet gebarenvaardig zijn, bijvoorbeeld mensen die laatdoof of plotsdoof zijn.

Een schrijftolk kan in principe op spreeksnelheid typen, afhankelijk van het spreektempo. Dit kan doordat een schrijftolk op een speciaal toetsenbord typt: het Veyboard. In plaats van losse letters, typt de tolk lettergrepen.

Het Veyboard is gekoppeld aan een laptop of een scherm waarop de dove of slechthorende persoon niet alleen kan lezen wat er gezegd wordt, maar ook door wie. Een bijkomend voordeel is dat de tolktekst langere tijd in beeld blijft staan, waardoor de tekst kan worden teruggelezen.

Ook schrijftolken moeten een opleiding volgen en zich inschrijven bij de Stichting RTGS. De opleiding duurt twee jaar en is ook te volgen aan de Hogeschool Utrecht.

Tolk voor doofblinden

Doofblinde mensen zetten ook vaak een tolk in. Er zijn voor doofblinden verschillende manier om te tolken. De meest gebruikte manier is vierhandengebaren. Andere methoden zijn: tolken met een duidelijk mondbeeld, gebaren in een kleine gebarenruimte, vingerspellen in de lucht, vingerspellen-in-de-hand en schrijftolken.

Naast het tolken komt er bij het tolken voor doofblinden ook een stukje begeleiding kijken. Het kan zijn dat de tolk de doofblinde cliënt thuis ophaalt of thuisbrengt. En ook tijdens een tolkopdracht begeleidt de tolk de doofblinde klant, bijvoorbeeld bij het lopen.

Tolken voor doofblinden hebben geen aparte opleiding. Over het algemeen is het tolken voor doofblinden een specialisatie van een tolk NGT/NmG. Tijdens de vierjarige tolkopleiding aan de Hogeschool Utrecht kunnen studenten kiezen voor de module doofblindheid. Zij doen meer ervaring op met het tolken voor en het begeleiden van doofblinde mensen.

Relaytolken

Relaytolken, ook wel schakeltolken genoemd, is een samenwerking tussen een horende tolk gebarentaal en een dove tolk gebarentaal. Deze constructie wordt ingezet bij uitzonderlijke situaties, bijvoorbeeld als dove mensen geen gebaren hebben geleerd, een taalachterstand hebben of uit het buitenland komen.

De horende tolk gebarentaal vertaalt gesproken Nederlands naar Nederlandse Gebarentaal voor de dove tolk. Die vertaalt vervolgens de Gebarentaal naar eenvoudige, begrijpelijke gebaren voor de cliënt. Doordat de dove tolk zelf doof is, kan deze beter visueel maken wat er gezegd wordt.

Justitietolken

Tijdens een politieverhoor of een rechtszitting is het verstandig om een gespecialiseerde tolk in te zetten. Een gediplomeerd justitietolk is geschoold om goed te tolken in complexe justitiële situaties. Een justitietolk kan vertalen, tolken én stemtolken.

Justitietolk wordt je niet zomaar. Na de opleiding Tolk Gebarentaal aan de Hogeschool Utrecht moeten deze tolken een gespecialiseerde opleiding volgen bij de Stichting Instituut Gerechtstolken en Vertalers (SIGV). Dit is een opleiding voor taaltolken die justitietolk willen worden. Ze worden opgeleid door rechters, advocaten en universitair docenten.

Bronnen: NVS, NBTG en Tolkcontact