Wanneer dove mensen aan bepaalde voorwaarden voldoen, hebben zij de keuze om door middel van een cochleair implantaat beter te gaan horen. Toch verkiezen sommigen het niet kunnen horen boven een implantaat. De Vlaamse radiozender Radio 1 zond op 20 januari 2017 een interview uit over dit onderwerp.

In het programma De bende van Annemie interviewt Annemie Peeters het hoofd van de Dienst Logopedie en Audiologie van het revalidatiecentrum Sint-Lievenspoort in Gent, Claire Tollenaere (zie foto). De centrale vraag in dit interview is waarom dove mensen toch zouden kiezen voor ‘stilte’, wanneer zij de keuze hebben om te kunnen horen. Dit naar aanleiding van een interview dat een krant eerder hield met het Vlaamse Europarlementslid Helga Stevens. Stevens, zelf doof vanaf haar geboorte, liet in het betreffende interview weten liever voor rust dan voor een CI te kiezen. Zij zou meer verwachten van technologische ontwikkelingen, zoals een Google-bril die ondertitelt wat mensen zeggen, of apps die automatisch uittypen wat er gezegd wordt.

Keuze voor cochleair implantaat
Voor horende mensen lijkt het een vreemde keuze: als de technologie er is om te kunnen horen, waarom zou je daar dan geen gebruik van maken? Er zijn dan wel allerlei geluiden die ook horenden liever niet zouden willen horen, maar er zijn ook minstens zoveel fijne geluiden.
Tollenaere legt echter uit dat je dit iets genuanceerder moet zien. Horen met een cochleair implantaat (CI) is niet vergelijkbaar met hoe een goed functionerend oor hoort. Er zijn veel mensen heel blij met hun CI. Veel Vlaamse jongeren bijvoorbeeld geven aan dat zij er daardoor bij horen. Zij kunnen zich in gesproken taal goed uitdrukken en kunnen anderen verstaan, hoewel dit wel inspanning kost. Daarentegen zijn er mensen die wel ooit voor een implantaat gekozen hebben, maar deze niet meer gebruiken, omdat het horen te veel inspanning kost. Er moet ook een onderscheid gemaakt worden tussen mensen die zijn opgegroeid met geluid, maar op latere leeftijd doof zijn geworden, en mensen die doof zijn geboren (prelinguaal doof). Iemand die later doof is geworden, geeft na implantatie bijvoorbeeld aan dat geluid, zoals muziek, heel anders klinkt dan men gewend was. Er gaat echt tijd overheen, voordat zij muziek weer als aangenaam kunnen ervaren. Wanneer iemand, die al vanaf de geboorte doof is, de keuze maakt voor een CI, dan komen geluiden binnen als storend. ‘Zij moeten daar echt wel aan wennen, leren luisteren en mee omgaan, en het ook leren plaatsen’, licht Tollenaere toe. In reactie op wat Helga Stevens in haar interview zei, zegt zij: ‘Dus als Stevens meer wil horen dan alleen maar het verkeer en echt een gesprek wil kunnen volgen, is dat wel wat moeilijker.’ Tollenaere geeft aan dat het wel realistisch is, dat zij dan nu niet meer voor een CI zou kiezen.

Dovengemeenschap
Bovendien is er de Vlaamse gebarentaal, wat een officieel erkende taal is en waarmee dove mensen binnen de dovengemeenschap kunnencommuniceren. Tollenaere: ‘De dovengemeenschap is een zeer hechte gemeenschap. Het is een groep mensen die zegt: wij leven in onze eigen wereld, wij zijn daar eigenlijk wel een beetje trots op, wij hebben onze eigen identiteit en cultuur en wij kunnen communiceren met elkaar in onze eigen taal.’ Tollenaere noemt de gebarentaal echter niet zaligmakend, omdat men buiten deze gemeenschap vaak een beroep moet doen op een tolk. ‘Omdat horenden nu eenmaal in de meerderheid zijn, is alles eigenlijk ook afgestemd op horen en spreken.’

Op de website van Radio 1 kwam een stevige discussie los naar aanleiding van de uitzending, waarin zowel dove als horende bezoekers van de website zich mengden. Het volledige interview (helaas niet voorzien van ondertiteling), de samenvatting in tekst en de discussie, vindt u op de website van Radio 1.