De Nederlandse Gebarentaal (NGT) is de taal die sommige Nederlandse doven en slechthorenden gebruiken. In de gebarentaal zijn de handen, het gezicht en de mimiek belangrijk.

De Nederlandse Gebarentaal

In 1790 werd er voor het eerst lesgegeven aan doven met gebaren in Nederland. Dit gebeurde aan het Henri Daniel Guyotinstituut in Groningen. Helaas werd in 1880 tijdens het internationale congres van dovenonderwijs in Milaan het gebruik van gebaren in het onderwijs verboden. Onderwijzers moesten lesgeven in gesproken taal. De dove leerlingen zouden de les moeten volgen door middel van spraakafzien.

Ook in Nederland werd gebaren verboden. Soms waren de onderwijzers zo streng dat ze lijfstraffen gebruikten om de kinderen het gebaren af te leren. Zo werden bijvoorbeeld de handen achter de rug gebonden. Of de kinderen werden op de handen geslagen als ze toch gebaren maakten. Doven bleven stiekem communiceren in gebarentaal. Hierdoor ontstonden er verschillende varianten (dialecten) rondom de dovenscholen (Groningen, Rotterdam, Amsterdam, Voorburg en Sint Michielsgestel).

Rond 1980 deden taalkundigen onderzoek naar gebarentaal. Hieruit bleek dat gebarentaal volwaardig is en juist heel goed gebruikt kan worden in het onderwijs op dovenscholen. In 1995 werd op het Henri Daniel Guyotinstituut in Groningen voor het eerst tweetalig onderwijs aan doven gegeven. Al snel volgden de andere dovenscholen in Nederland.

Gebarentaal is niet universeel

Gebarentaal is niet universeel. Elk land kent zijn eigen gebarentaal. Er kunnen zelfs verschillen zijn per regio. Zo gebruiken doven in Groningen soms andere gebaren voor hetzelfde begrip dan doven uit Amsterdam of Rotterdam.

Sommige gebarentalen lijken op elkaar. Dat komt omdat ze lid zijn van dezelfde taalfamilie. Net als het Nederlands familie is van het Duits, is de Nederlandse en de Amerikaanse Gebarentaal familie van de Franse Gebarentaal. De Britse Gebarentaal is weer familie van de Australische en de Nieuw Zeelandse Gebarentaal. De Britse en de Amerikaanse Gebarentaal lijken weer helemaal niet op elkaar.

Erkenning sinds 1 juli 2021

Op 1 juli 2021 werd de Nederlandse Gebarentaal erkend als officiële taal in Nederland. Dat verplicht de overheid om het gebruik van NGT in de samenleving aan te moedigen. Er zijn al verschillende voorzieningen voor doven en slechthorenden, bijvoorbeeld tolken Nederlandse Gebarentaal in het onderwijs en op het werk.

Grammaticaal anders dan gesproken Nederlands

De NGT is een natuurlijke taal met een eigen lexicon en grammatica. Die grammatica is heel anders dan de grammatica van het gesproken Nederlands. In het gesproken Nederlands is de volgorde van een zin onderwerp-werkwoord-lijdend voorwerp: Jan pakt een boek. In de NGT is de volgorde van een zin onderwerp-lijdend voorwerp-werkwoord: Jan boek pakken.

Ook de beweging van de handen in de ruimte voor het lichaam speelt een grote rol in de grammatica van de NGT. Zo krijgt het werkwoord ‘geven’ een andere betekenis als je je hand bij het gebaar ‘geven’ van jezelf naar iemand anders beweegt dan wanneer je het gebaar van de ander naar jezelf beweegt. In het eerste geval betekent het ‘Ik geef aan jou’. In het tweede geval betekent het ‘Jij geeft aan mij’.

Meer leren over gebarentaal?

Bekijk dan deze website: gebarentaal leren.

Werk je in een winkel en vind je het belangrijk dat dove en slechthorende klanten zich ook geholpen voelen? Bekijk dan deze playlist van MKB Toegankelijk Gebarenbibliotheek.