Het gehoor bij mensen doorgronden is al een ingewikkelde zaak. Maar hoe zit dat bij dieren? ,,We weten veel, maar nog lang niet alles“, aldus Joep Wensing, biologisch manager bij Burgers` Zoo in Arnhem. ,,Hoe komt het bijvoorbeeld dat een hond of kat al veel eerder dan ons merkt dat een aardbeving in aantocht is of een vulkaan op het punt van uitbarsten staat?“

Kunnen alle beesten horen?

,,Absoluut niet. Ongewervelde diertjes zoals slakken, sponsen en koralen, hebben geen gehoorzintuigen. Dat geldt trouwens ook voor wormen, maar daarvan denken we dat ze wel bepaalde trillingen in de bodem kunnen waarnemen zoals die van naderende voetstappen. Die sensaties voelen zij over hun hele lichaam. Hét teken om een veilig heenkomen te zoeken.“

Wanneer begint horen echt een factor te worden?

,,Wanneer dieren zelf geluid uitzenden, zullen ze dat doen om met elkaar te communiceren. En dan moet je die signalen uiteraard ook kunnen opvangen. Dat wil niet zeggen dat dieren altijd over oren beschikken zoals wij die kennen. Bij kikkers en hagedissen ligt het trommelvlies gewoon aan de oppervlakte. Sprinkhanen `horen` met hun poten – de natuur heeft hen een trillend membraantje ter hoogte van de knieën gegeven. En cicaden hebben een geluidopvangend orgaan aan hun achterlijf.“

Welke rol speelt die communicatie?

,,Het heeft zowel tot doel om partners te lokken als een eigen gebied, een territorium, op te eisen. Zo komt het gezang van vogels op ons vredig over, maar het is in wezen niets anders dan een soort oorlogslied. Om concurrenten mee af te schrikken. Want vergis je niet, wie het grootste en meest vruchtbare woon- en werkgebied voor zichzelf weet veilig te stellen, heeft de beste papieren bij de dames. Daarom worden vogels vooral in de lente luidruchtig: paringstijd. Een uitstekende `luisteraar` is de uil. Het prototype nachtdier dat op z`n oren is aangewezen om een prooi te lokaliseren. Een uil neemt bij wijze van spreken het lopen van een muisje over tapijt waar. Hij vangt het geluid op met de verenschotels om zijn ogen. Vervolgens wordt dat onder de veren door via `geluidsgangen` getransporteerd naar de oren. Bij vogels zijn die trouwens niet te zien. Ze liggen verscholen onder het verendek.“

En de uitdrukking `zo doof als een kwartel` dan…?

,,Klopt niet. Misschien is die uitdrukking ontstaan door het feit dat een kwartel zo laat wegvliegt bij menselijke toenadering. Maar dat is zijn verdediging. Hij neemt op dat moment zijn natuurlijke schuilhouding aan.“

Hoe horen zoogdieren?

,,Zoals wij dat ook doen: met twee oorschelpen. Het grote verschil met de mens is dat zij hun oren meestal naar alle kanten kunnen bewegen. Daardoor horen zij nog beter richting.“

Wie hebben het beste gehoor?

,,Ook hier weer de nachtdieren. Ik denk dan met name aan vossen en katten. Doordat zij in het donker weinig aan hun ogen hebben, zijn zij voor hun overleving afhankelijk van andere zintuigen. Ook hun neus is bijzonder goed ontwikkeld. Het reukvermogen is veertig keer beter dan dat van de mens.“

Niet de olifant?

,,Die mag dan de grootste oren van het dierenrijk hebben, maar dat zegt nog niets over het hoorvermogen. Daar is echter wel iets opmerkelijks aan de hand. We weten al lang dat de wapperende oren als `koelplaten` dienen. Via de oren wordt de warmte van het lichaam afgevoerd, net zoals bij konijnen. Maar recent is ontdekt dat olifanten een laag bromgeluid voortbrengen, dat voor ons `blote` oor niet eens waarneembaar is. Nu is het kenmerk van lage tonen dat ze uit lange geluidsgolven bestaan die ver dragen. Olifanten kunnen elkaar dankzij dit `infrasone geluid` en hun bovengemiddelde oren van grote afstand horen.

Horen dieren over het algemeen beter dan mensen?

,,Wij kunnen in vergelijking met een hoop diersoorten meer toonhoogten onderscheiden. En ons bereik is beperkter Maar ons bereik ligt `slechts` tussen de 20 en 20.000 Herz. Vleermuizen horen nog hogere tonen. Blind als ze zijn, verlaten ze zich op dit `ultrasone geluid` om zich te oriënteren. Ze maken een `echopeiling`. Ze zenden zelf een signaal uit en bepalen aan de hand van de weerkaatsing hun positie. Maar de meeste dieren zitten in de lagere klankregionen. Kun je je voorstellen: een communicatie die onder die grens van 20 Herz plaatsvindt, lange afstanden aflegt en totaal aan onze waarneming voorbijgaat! Dat vind ik fascinerend. We weten nauwelijks welke dieren daar gebruik van maken. Maar mogelijk is dit de verklaring dat een hond of kat bijvoorbeeld al zo vroeg weet dat er onweer in de lucht hangt.“

Wat vindt u zelf mooi aan het horen van dieren?

,,Leuke vraag. Ik zei al eerder dat geluid wordt voortgebracht om ten opzichte van elkaar een eigen territorium af te bakenen. Maar het tegenovergestelde is minstens zo waar: geluid heeft ook een bindende werking. Wolven doen aan koorhuilen voorafgaand aan een gezamenlijke jachtpartij. Niet alleen om het gekozen jaaggebied akoestisch te adverteren naar concurrerende roedels, maar ook om de teamgeest te bevorderen. Zwanen voeren regelmatig samen een akoestische ceremonie uit om hun levenslange trouw ten opzichte van elkaar te bevestigen. Oren die gestreeld worden. Het dierenrijk kent ze ook.“

Bron: Hoornieuws