Op mijn opleiding leerde ik veel over de horende wereld/cultuur en de dovenwereld/cultuur.
Jammer genoeg werd mij niets verteld over de slechthorende wereld/cultuur. Ik kreeg altijd hetzelfde liedje te horen: slechthorenden vallen tussen de horende en dove wereld, er is geen slechthorende wereld en cultuur.

Door Judith Vogels

Ik heb met horenden, doven en slechthorenden gepraat of er wel een slechthorende wereld bestaat.  De meesten zeggen van niet, maar daar ben ik het niet mee eens. Er kan een slechthorende cultuur en wereld zijn, maar heeft het nog niet de kans gekregen om zich te ontwikkelen. Of misschien is die er al, maar nog niet zichtbaar voor iedereen. Hoe dan ook, tijd om er eens een licht op te schijnen.

Wat is cultuur?
Voordat we door gaan op de slechthorenden-cultuur moeten we eerst weten wat cultuur is.
Volgens Wikipedia is cultuur: "een patroon van menselijke activiteiten en structuren die de activiteiten betekenis geven". En volgens Van Dale is cultuur: "het geheel van geestelijke verworvenheden van een land, volk". Cultuur is een vaag begrip waar veel definities voor zijn.

Mijn definitie van cultuur is: Het is iets gemeenschappelijks dat mensen bindt.
Naar mijn idee heb je 2 soorten culturen: een grote algemene (Nederlandse cultuur) en kleine cultuurtjes (mannencultuur, jongerencultuur). Cultuur bestaat uit deelaspecten. Hoe meer deelaspecten een cultuur heeft, hoe groter deze is.
Bijvoorbeeld de Nederlandse cultuur: identiteit, normen en waarden, taal, kunst, theater, sport, onderwijs, geloof, tradities, eten, architectuur, landschap, bloemen, geschiedenis, enz.
En de dovencultuur? Die heeft taal, onderwijs, organisaties, theater, kunst, sport, geschiedenis, hulpmiddelen.

Typisch slechthorend
Voordat we over de slechthorenden-cultuur gaan praten, eerst kijken naar wat de typische dingen zijn van slechthorenden: Hulpmiddelen, taalachterstand, sociaal-emotionele ontwikkelingsachterstand, miscommunicatie, NL/NmG/NGT, felle reacties, hard praten, liefst zoveel mogelijk aan het woord zijn, schaamte, identiteitscrisis, liplezen, niet willen opvallen, lotgenotencontact, belangenbehartigings-organisaties, logopedie, eenzaamheid, strategieën ontwikkelen voor een zo goed mogelijke communicatie, reguliere scholen, slechthorendenscholen en dovenscholen, ambulante begeleiding, subassertief, moeite met nuances binnen het Nederlands. Dit en nog veel meer versta ik onder slechthorendheid. Het is moeilijk om al die dingen onder te verdelen in de deelaspecten. Wat hoort bij wat?

Slechthorend vs doof?
Tijdens mijn opsomming zullen er wel een aantal dingen zijn opgevallen. Sommige dingen hebben doven ook. Ik zie slechthorendheid als een samensmelting van horend en doof.

In een schema ziet het er zo uit:

De slechthorenden-cultuur zou dus volgens het model een mix zijn van de horenden- en dovencultuur. Maar slechthorenden hebben niet alle doven-eigenschappen. Ze hebben ook niet alle horenden-eigenschappen.

Slechthorendheid betekent dat je kunt horen… maar niet alles. Het zit vol met tegenstellingen. Juist door alle tegenstellingen zou je dus kunnen zeggen dat slechthorendheid zijn eigen cultuur kan hebben. Want alle slechthorenden hebben dezelfde kern: ze zijn slechthorend.

Ei-theorie
Dit kun je beter zien in een ander model: de ei-theorie.

De ei-theorie bestaat uit eigeel dat de kern is van elke identiteit. De cirkel omheen is het eiwit dat staat voor omstandigheden: familie, vrienden, opvoeding, woonplaats, onderwijs, moedertaal, sport, werk, de mate van gehoorverlies, hulpmiddelen enz. De omstandigheden zijn bij elke persoon anders, maar ze hebben wel dezelfde kern. Het gehoorverlies bindt slechthorenden met elkaar. Omdat de omstandigheden van iedereen anders zijn, verloopt de identiteit ook anders.

Verbondenheid
Het gevoel van verbondenheid tussen slechthorenden hangt samen met dezelfde omstandigheden die ze hebben meegemaakt.

SH 1: Horende school, Hoorapparaten, NmG en NL, Logopedie
SH 2: Slechthorende school, Hoorapparaten, NmG en NL, Logopedie

De twee slechthorenden hierboven voelen zich op 3 punten verbonden met elkaar. Hoe meer je je met elkaar verbonden voelt, hoe dieper de vriendschap.

Slechthorenden-cultuur
Slechthorenden hebben de slechthorenden-cultuur in zich. Hoe dan? Het type onderwijs, de taal en de hulpmiddelen die ze gebruiken zijn allemaal onderdelen van deze cultuur. We zijn ons hier niet bewust van. Cultuur zelf is iets ongrijpbaars. Het is alleen zichtbaar in de deelaspecten die je gebruikt. ls slechthorenden bij elkaar zouden komen, zou je de slechthorende cultuur zien. ls je niet weet dat er een slechthorenden-cultuur is, zul je het ook niet zien.

Gedeelde geschiedenis
Bij een cultuur hoort ook geschiedenis, bekende personen die iets voor de cultuur hebben gedaan, kunst, geschreven teksten enz. We weten dat de dovencultuur dat allemaal heeft.
En de slechthorenden-cultuur dan? Voor zover ik weet is er geen geschiedenis van slechthorenden, zijn er geen bekende slechthorende personen die iets voor slechthorendheid hebben gedaan, is er geen slechthorende kunst, acteurs, films, schrijvers.

Als er een slechthorenden-cultuur is, waarom heeft die dan de bovenstaande punten niet?
De tijd heeft stil gestaan voor slechthorenden. Er is pas een ontwikkeling gaande op slechthorend gebied.

Achterstand
Niemand weet iets van de slechthorenden-cultuur van 100 jaar geleden. Misschien omdat het toen nog niet geuit werd of dat er niemand bewust was van het bestaan ervan.
Er werd alleen maar gekeken naar het gehoorverlies en hoe ze dat kunnen oplossen, maar niet naar de identiteitsontwikkeling. Als iedereen de slechthorenden-cultuur ontkent, heeft het nog geen kans gehad zich te ontwikkelen, net als de slechthorenden-identiteit. De slechthorenden-cultuur en -identiteit zijn onderdrukt.

Slechthorend = horend?
Slechthorenden kunnen nog horen. Daarom worden ze vaak in het hokje ‘horend’ gestopt. De medici proberen namelijk alleen maar het gehoorverlies op te lossen en kijken niet meer naar de handicap en identiteit. Als je spraak goed is, is er verder niks aan de hand. Dan ben je ‘horend’.

Doven horen niet en spreken vaak ook niet goed. Ze kunnen niet in het hokje ‘horend’ gestopt worden. Mensen hebben geprobeerd doven te onderdrukken door gebarentaal te verbieden en oraal onderwijs te geven. Doordat doven onderling toch bleven gebaren, ontstond er een sterke dovenidentiteit en cultuur.
Slechthorenden zijn makkelijker te onderdrukken omdat ze nog kunnen horen.

Geschiedenis verzamelen
Het is jammer dat er geen slechthorenden geschiedenis is. We kunnen samen geschiedenis maken. Want wat we vandaag doen, is morgen alweer geschiedenis.

En kunst over slechthorendheid? Dat hebben slechthorenden ook niet. Maar dat kan zo gemaakt worden.
En hoe zit het met taal? Slechthorenden spreken Nederlands, sommigen ook NmG en een aantal ook NGT. Dat betekent dat slechthorenden op meerdere manieren kunnen communiceren.
En het onderwijs? Slechthorenden gaan naar reguliere scholen en cluster 2 scholen.
En organisaties? Er zijn belangenbehartigingsorganisaties voor slechthorenden. Ook zijn er veel activiteiten en lotgenotencontact.
En hulpmiddelen? Er zijn veel hulpmiddelen voor slechthorenden.

Samen cultuur maken!
Ik heb op internet geprobeerd informatie te vinden over de slechthorenden-cultuur en -identiteit, maar heb niets kunnen vinden. Toch vind ik dat het wel bestaat. In elke slechthorende zit een stukje slechthorenden-cultuur. Het wordt geuit in de aspecten van slechthorendheid die we hebben. Het is jammer dat er nog niets over te vinden is.

Veel cultuuraspecten die ik heb genoemd, hebben we nog niet. Maar wat niet is… kan altijd nog komen. Deze column is de start ervan, laten we vanaf hier beginnen met de slechthorenden-cultuur zichtbaar te maken.