Wie doof of slechthorend is, kan een gebarentolk of schrijftolk inzetten om de communicatie met andere (horende) mensen makkelijker te maken. Gelijkwaardige communicatie noemen ze dat bij Tolkcontact, de organisatie die tolken en tolkgebruikers bij elkaar brengt. Medewerkers Erik, Ilse en Maaike leggen uit wat ze daaronder verstaan. En waarom het belangrijk is.

De tolkvoorziening is er voor alle doven en slechthorenden in Nederland. Deze voorziening maakt het mogelijk om een tolk in te zetten in vrijwel alle denkbare situaties. Deze situaties zijn verdeeld over drie domeinen: werk, privé en onderwijs. Per domein heeft een dove of slechthorende recht op een aantal uren die vergoed worden. De tolkvoorziening valt onder verschillende ministeries, die de uitvoering ervan hebben ondergebracht bij UWV. Tolkcontact is op haar beurt door UWV in de hand genomen om een deel van die uitvoering te verzorgen. Dit deel betreft de voorlichting over de tolkvoorziening, de bemiddeling en de facturatie van de tolkopdrachten.

Passende tolk

‘Het grootste deel van onze werkzaamheden betreft de bemiddeling’, vertelt Erik. ‘De meeste tolkgebruikers regelen zelf een tolk. Maar soms lukt dat niet, of is iemand nog niet bekend met het inzetten van een tolk. Dan worden wij gevraagd om een passende tolk te zoeken. Ook bij spoedsituaties worden wij vaak ingeschakeld.’ Alle aanvragen worden ingevoerd in de digitale omgeving van Tolkcontact. Vervolgens gaan ze op zoek naar een passende tolk. Dat is een tolk die voldoet aan eventuele specifieke vaardigheden die door de aanvrager zijn aangegeven, of het is een tolk die in de buurt van de tolkopdracht woont. De reisafstand speelt een belangrijke rol in de zoekcriteria. Enerzijds vanwege de kosten, anderzijds vanwege de tijd: hoe minder een tolk in de auto hoeft te zitten, hoe meer tijd er overblijft voor tolkopdrachten.

Persoonlijk contact

Aan de bemiddeling ligt dus een intelligent systeem ten grondslag. Zijn de medewerkers dan zelf helemaal niet betrokken bij de bemiddeling? Erik en Ilse lachen allebei en bevestigen dat zij wel degelijk heel vaak direct betrokken zijn. ‘Wij kunnen zien welke opdrachten nog openstaan’, vult Erik aan. ‘Wanneer een opdracht een dag of twee voordat het plaats moet vinden nog openstaat, dan gaan wij het systeem helpen door tolken te bellen. Vaak werkt dit directe contact beter. Een mail kan iemand nog even negeren of een reactie uitstellen, maar als je iemand aan de lijn hebt, zeg hij sneller ja. We beginnen dan weer bovenaan de lijst en bellen net zo lang tot we een tolk gevonden hebben.’ Lukt dat altijd? ‘Nee, helaas niet’, zeggen ze allebei. ‘Daar kan ik echt van balen’, vertelt Erik. ‘Soms log ik thuis nog even in,’ zegt Ilse, ‘om te kijken of de opdracht misschien toch nog is opgepakt.’ 

Omgekeerd kan het heel veel voldoening geven als ze na lang bellen toch nog een tolk vinden. ‘Ja, daar kan ik echt heel blij van worden. Niets is zo leuk als iemand kunnen helpen,’ vertelt Erik enthousiast. ‘Zeker bij spoedsituaties’, vult Ilse aan. ‘Als iemand bijvoorbeeld onverwachts opgenomen wordt in het ziekenhuis, dan is de aanwezigheid van een tolk zó belangrijk. Als het ons dan lukt om op tijd een tolk te vinden, dan zitten we soms echt te juichen met elkaar.’

Gelijkwaardige communicatie

Ilse is zelf doof en weet uit eigen ervaring hoe belangrijk het is om een tolk in te kunnen zetten. ‘Met een tolk kan ik meedoen. Het maakt communicatie toegankelijk voor mij. De meeste collega’s hier zijn horend en kunnen onbelemmerd met elkaar praten. Ze proberen zoveel mogelijk met ondersteunende gebaren te praten, maar desondanks mis ik soms wel iets van de gesprekken. Dat is jammer, maar oké. Maar in bepaalde situaties wil ik wel echt alles kunnen volgen, bijvoorbeeld tijdens vergaderingen of teamuitjes. En ook buiten mijn werk. Met een tolk kan dat, dan ben ik een gelijkwaardige gesprekspartner.’ Erik luistert naar zijn collega en knikt bevestigend. ‘Ja, dat is het precies. Heel veel horenden realiseren zich niet hoe belangrijk het is om volwaardig mee te kunnen doen aan communicatie. Tegelijkertijd weten nog heel veel doven en slechthorenden niet, of onvoldoende, dat ze een tolk kunnen inzetten. Ze denken bijvoorbeeld dat je alleen een gebarentolk kunt inzetten, en dat je dus gebarentaal moet kunnen. Maar er zijn ook zogenaamde schrijftolken. Zij typen heel snel wat er gezegd wordt, zodat je dat real time kunt meelezen.’

Voorlichting

Er valt dus nog wel wat winst te behalen als het gaat om het realiseren van gelijkwaardige communicatie voor iedereen, de ambitie van Tolkcontact. Maaike beaamt dit. Zij is verantwoordelijk voor de voorlichting over Tolkcontact en alles wat daarmee te maken heeft. ‘Het verbaast mij dat er nog steeds zo weinig kennis is bij de doelgroep over wat er allemaal mogelijk is. Dat is heel jammer. Ik heb zelf gemerkt hoe belangrijk het voor je ontwikkeling en je zelfvertrouwen is om toegang tot communicatie te hebben. Een tolk kan een brug slaan, waardoor je niet langs de zijlijn staat, maar actief deelneemt. We moeten dus blijven vertellen wat de mogelijkheden zijn op het gebied van tolken.’ 

Alle collega’s van Tolktontact zien het als hun taak om die kennis te delen en staan dagelijks klaar om vragen te beantwoorden. Maaike – zelf doof en gebarenvaardig – reist daarbij het hele land door om de doelgroep te woord te staan. ‘Ik hoop zoveel mogelijk mensen te bereiken en ze te laten zien wat de mogelijkheden zijn. Het fijne is dat ik uit eigen ervaring spreek, ik weet wat een tolk voor je kan betekenen. Het mooiste zou zijn als de inzet van een tolk over een tijd gemeengoed is. En dat het beeld van een tolk die ergens bij is niet bijzonder, maar juist heel gewoon is.’

Voor organisaties

Een tolk kan ook door een organisatie worden ingezet. Dan gaat dit niet via de tolkuren van de dove en/of slechthorende aanwezigen. Er zijn verschillende manieren waarop dit kan. Organisaties die zich specifiek inzetten voor doven, slechthorenden of doofblinden (zoals belangenorganisaties) en organisaties die bijeenkomsten organiseren waarbij tolkgebruikers tot de doelgroep behoren, kunnen hiervoor tolkuren aanvragen. Voor bijeenkomsten waarbij meerdere tolkgebruikers tot de doelgroep behoren, kan het handiger zijn als de tolk door de organisatie geregeld wordt in plaats van door de individuele gebruikers. Meer over de mogelijkheden en voorwaarden, lees je op de website van Tolkcontact. Een tolk kan uiteraard ook ingezet worden zonder tolkuren. De aanvrager (de organisatie) betaalt de tolk dan rechtstreeks. Indien gewenst, kan Tolkcontact ook wanneer er geen tolkuren zijn, zorgen voor bemiddeling.

Meer weten?

Wil je meer weten over verschillende soorten tolken en de mogelijkheden om een tolk in te zetten? Kijk op www.tolkcontact.nl, bel (030 30 40 038) of mail naar contact@tolkcontact.nl.