Miljoenen mensen in Nederland hebben last van ernstige geluidshinder. De grootste drie boosdoeners zijn wegverkeer (9,3%), buren (8,4%) en vliegverkeer (4,6%). Uit de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) blijkt dat deze niveaus van geluidsbelasting de komende jaren zullen toenemen. De oorzaak hiervoor ligt in de verwachte bevolkingsgroei, de toenemende verstedelijking en de toename van verkeer. Ook al veroorzaakt geluidshinder geen dodelijke slachtoffers, het heeft wel degelijk negatieve gezondheidseffecten. Langdurige geluidsoverlast kan leiden tot stress en slaapproblemen, wat weer kan leiden tot hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten.

Onze oren: geen decibelmeters

Binnen onze maatschappij wordt op allerlei manieren aan de kwaliteit van onze leefomgeving gewerkt, bijvoorbeeld door de lucht- en waterkwaliteit te verbeteren. De huidige aanpak van geluidsoverlast focust op het reduceren van decibellen en het naleven van geluidsnormen. Toch nam de geluidshinder in Nederland de afgelopen decennia niet af.

Dat komt doordat het niveau van het geluid niet altijd iets zegt over hoe mensen een bepaald geluid beleven. Als je aan mensen vraagt om een bepaald geluid te omschrijven, zullen ze het niet hebben over het aantal decibellen, maar juist over hoe prettig, rustgevend, hinderlijk of storend ze dat geluid vinden. Of, zoals senior beleidsadviseur Miriam Weber op platform Verkeerskunde het zo mooi stelt: onze oren zijn geen decibelmeters.

Soundscaping

Dit is ook waar het om gaat bij soundscaping. De soundscape-benadering is afkomstig uit de academische wereld en bekijkt in hoeverre mensen gezondheidsklachten kunnen krijgen door hoe zij geluidsoverlast ervaren.

De publicatie Slim onderweg naar een gezondere en stille stad beschrijft een aantal inzichten uit de soundscape-benadering. Zo ervaren mensen natuurlijke geluiden doorgaans als prettig en mechanische geluiden als onprettig. Maar ook de omgeving speelt een rol. Mechanische geluiden worden in een groen park vaak als zeer hinderlijk ervaren. Veel hinderlijker dan wanneer deze geluiden te horen zijn op een druk station of bij een drukke verkeersweg.

Dit komt doordat geluid van oudsher een waarschuwingsfunctie heeft. Bij onverwachte (en ongewenste) geluiden gaat een alarmsignaal in onze hersenen af, waardoor we deze geluiden als stressvol ervaren. Prettige geluiden die we verwachten in een bepaalde omgeving, zoals de wind aan zee of het ruisen van bladeren in een park, geven vaak juist een rustgevend en fijn gevoel. Al deze inzichten kunnen we inzetten bij het creëren van een stillere en gezondere stad voor mens en dier. Want ook dieren zijn gevoelig voor geluid in de stad. Zo blijkt uit onderzoek van de universiteit van Southampton dat lawaai in de stad het gedrag en de zang van het roodborstje verandert.

Creatief met geluid

De soundscape-benadering biedt dus kansen voor stedelijk ontwerpers. In 2016 stelde hoogleraar Auditieve Cultuur, Marcel Cobussen, in zijn oratie Hoe klinkt de stad? dat geluid het minst wordt besproken bij het bepalen van de leefbaarheid van een stad. Een gemiste kans, volgens Cobussen. De akoestische omgeving van een stad is immers geen vaststaand gegeven, maar kan worden ontworpen.

Ontwerpers kunnen de juiste geluidsbalans creëren in een bepaalde omgeving door deze op akoestisch vlak anders in te richten. Bijvoorbeeld door in een stad stille en minder stille plekken af te wisselen. Deze stille gebieden kun je via fiets- en wandelroutes verbinden met grotere rustgebieden buiten de stad. Dan is het aantrekkelijker om de auto te laten staan en dit betekent weer minder geluidsoverlast.

Staal en waterval

In Nederland zijn er helaas nog weinig voorbeelden van ruimtelijke inrichting die met behulp van soundscaping tot stand is gekomen. In het Engelse Sheffield kun je echter al zien wat er mogelijk is. Daar zorgde de geluidsmuur The Cutting Edge niet alleen voor een stillere leefomgeving, maar ook voor een plek waar mensen nu graag komen.

De geluidsmuur aan Sheaf Square is van staal (tegen het geluid van voorbijrazende auto’s) en heeft een waterval. De muur leidt mensen langs allerlei interessante plekken in het stadscentrum. Het geluid van de waterval heeft een rustgevend effect en het staal van de muur is een verwijzing naar het verleden van Sheffield als mijnstad. De muur levert daardoor ook nieuw cultureel erfgoed op.

Volgnes Wim Drost, adviseur milieu en ruimteleefomgeving bij de gemeente Den Haag, biedt soundscaping ook interessante kansen in het kader van de toekomstige Omgevingswet. De Omgevingswet biedt bestuursorganen meer vrijheid om op lokaal niveau regels te stellen en plannen te maken. Binnen die beleidsvrijheid kan soundscaping een belangrijk middel zijn om de kwaliteit van de leefomgeving lokaal te verbeteren.

Bron: NatureToday