Slecht horen en slecht zien heeft een grote impact op de kwaliteit van leven van mensen. Hoewel de meeste ouderen daarmee te maken krijgen blijkt uit onderzoek dat slechts 10% van de ouderen in Nederlandse zorgcentra zelf om hulp vraagt bij oog- en oorproblemen. Hoe kunnen de problemen eerder worden opgemerkt en aangepakt?

De omvang van oog- en oorproblemen bij ouderen in zorgcentra is enorm: 63% hoort slecht, 42% ziet slecht, 33% heeft een combinatieprobleem. Ze hebben het vaak niet in de gaten omdat de problemen langzaamaan verergeren of ze berusten in hun lot en denken dat het nu eenmaal bij ouderdom hoort. Maar de gevolgen zijn groot: vereenzaming en depressiviteit door gebrek aan sociale contacten, aantasting van het zelfvertrouwen omdat men onzeker wordt over wat men hoort of ziet, en uiteraard een groter risico op vallen, bij zowel oog- als oorproblemen!

In vijf zorgcentra heeft het PON onderzoek gedaan naar slechthorendheid en slechtziendheid en vervolgens een aanpak ontwikkeld om de oog- en oorproblematiek aan te pakken. Verzorgenden zijn getraind in het vroegtijdig signaleren van oog- en oorproblemen en in de bejegening van hun cliënten, ondernemers zoals audiciens en optometristen zijn betrokken om screeningen en serviceverlening te verrichten en er is een eenvoudige signaleringslijst voor verzorgenden ontwikkeld.

Vergeten doelgroep
Maar hoe zit het met thuiswonende ouderen? Het komt natuurlijk niet alleen in instellingen voor dat mensen slecht horen of zien. Ook ouderen thuis hebben te kampen met oog- en oorproblemen die tot dezelfde gevolgen leiden. De mensen thuis vormen echter een vergeten doelgroep: wie signaleert dat het méér is dan een normaal ouderdomsverschijnsel? En wie helpt deze mensen naar de juiste plek voor het oplossen van hun problemen? De huisarts zou hier mogelijk een rol in kunnen vervullen. Niet alleen, maar samen met hulp van lokale ondernemers die gemakkelijk en laagdrempelig te bereiken zijn.  

5 Pilots
In vijf huisartsenpraktijken heeft het PON onderzoek gedaan naar het in een vroeg stadium ontdekken van oog- en oorproblemen van 60-plussers en naar mogelijkheden om samen te werken met ondernemers uit de buurt bij de aanpak van deze problemen. De 60-plussers die hun huisarts bezochten werden tijdens dit bezoek gevraagd om de eenvoudige signaleringslijst in te vullen. Op basis hiervan werd hen gevraagd mee te werken aan een vervolgscreening in de huisartsenpraktijk door de audicien of door de optometrist en kregen ze een advies over hun ogen en oren. Het bleek een goede combinatie.

Resultaten van onderzoek
Uit de pilots is gebleken dat de aanpak inderdaad laagdrempelig en ook effectief is. Tijdens de looptijd van de pilots – van najaar 2012 tot eind 2013 – hebben via de vijf huisartsen in totaal 386 patiënten van 60 jaar en ouder de signaleringslijst ingevuld. 251 mensen hebben het advies gekregen voor een vervolgscreening door een audicien en 280 patiënten kregen een oproep voor een screening door een optometrist. 73% van de doorgestuurde patienten bleek een advies nodig te hebben van de audicien en 26% van de optometrist. Deze laatste groep is kleiner, omdat een deel van hen al onder controle stond van optometrist of oogarts. Op basis van deze resultaten is de vragenlijst aangepast om er beter op toe te zien dat mensen niet onnodig worden doorverwezen.

Vervolg
Voor het vervolg is afgesproken dat de betreffende huisartsen en audiciens en optometristen doorgaan met de aanpak. Dat wil zeggen dat jaarlijks de 60plussers worden opgeroepen voor een screening op de ogen en de oren. De methode wordt toegelicht in de HAGRO (huisartsengroep) om andere huisartsen te bewegen om ook op deze manier te gaan werken. 

Rendement
De aanpak levert een flinke besparing in de zorgkosten op omdat de zorgverlening door een specialist aanzienlijk duurder is dan de zorgverlening door de huisarts, in combinatie met audicien en optometrist. Daarnaast levert de aanpak een kostenbesparing op doordat gehoor- of visusproblemen in een beginstadium nog relatief goedkoop kunnen worden opgelost. Tel daarbij op de winst in de kwaliteit van leven die de betrokkenen ervaren en de enige conclusie is dat het loont om te investeren in vroegsignalering en een laagdrempelige aanpak!

Het PON
Het PON is een kennisinstituut voor sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Op basis van actuele kennis, gedegen onderzoek en meer dan 65 jaar ervaring ondersteunt het PON overheden en maatschappelijke organisaties met advies, ontwikkeling en procesbegeleiding. Het PON helpt hen om samen met burgers innovatieve oplossingen te vinden voor een toekomstbestendige sociale samenleving.