Op advies van Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib wordt sinds 7 februari 2017 het wekelijkse vragenuur niet alleen live uitgezonden, maar ook live ondertiteld. Op uitnodiging van de Dienst Verslag en Redactie, die de ondertiteling verzorgt, was redacteur Sanna Kok aanwezig bij het vragenuurtje om zelf te zien hoe dat in zijn werk gaat. 

In de raming van september 2016 heeft mevrouw Arib toegezegd dat er een proef mocht komen voor het live ondertitelen van het vragenuur in de Tweede Kamer iedere dinsdag. Hieruit is een project ontstaan met de naam Live Ondertiteling Mondeling Vragenuur. Het is een project voor in eerste instantie een jaar. Na dit jaar is het de project zo ontwikkeld dat het vragenuurtje standaard live wordt ondertiteld. Tussentijds vinden er evaluatiemomenten plaats waarbij dove, slechthorende en horende mensen worden uitgenodigd om het project te voorzien van feedback. 

Streng

Nu is het eerste feedbackmoment. Namens de redactie van Gezond Gehoor mag ik hierbij aanwezig zijn. Eenmaal binnen in het gebouw van de Tweede Kamer, blijkt de veiligheidscontrole streng. Zowel mijn spullen als ikzelf moeten door de x-ray. Schoenen uit, riem af, mobieltje inleveren, de beveiliging is een serieuze aangelegenheid in dit mooie, oude gebouw. Nadat ik me bij de balie heb gemeld, overhandigt een medewerker me een pasje waarmee ik toegang krijg tot de centrale hal van het gebouw. Ik ben binnen. In het midden van de hal worden mensen geïnterviewd, er is veel pers aanwezig. Het gaat een beetje langs me heen. Nogal onder de indruk van het oude gebouw, word ik opgehaald door Henk-Jan Eras. 

Pilot live ondertiteling

Henk-Jan is werkzaam als kwaliteitsmedewerker en teamcoördinator bij de Dienst Verslag en Redactie (DVR) van de Tweede Kamer in Den Haag. Hij houdt zich bezig met het project Live Ondertitelen Mondelinge Vragenuur. ‘Op 14 januari 2016 hebben twee Kamerleden, mevrouw Voortman van GroenLinks en de heer Van Dijk van de PvdA, bij het debat over het VN Gehandicaptenverdrag een motie ingediend. Zij wilden dat de debatten die via de livestream van de Tweede Kamer te volgen zijn zo spoedig mogelijk tevens te volgen zijn voor mensen die doof of slechthorend zijn. Daarop is dit jaar een pilot gestart om het wekelijkse mondelinge vragenuur live te ondertitelen. Als de pilot een succes blijkt, worden mogelijkheden tot uitbreiding onderzocht.Na een korte introductie van projectleider Maurice Weijgand en ondertitelaar Anja Stijnen, gaat de bel, het vragenuur is begonnen. Op een groot scherm kijken en luisteren we mee naar het live debat. Iedere dinsdag wordt tussen 14.00 en 15.00 uur het wekelijkse vragenuur live uitgezonden. Daarin worden elke week zo’n vier vragen behandeld door Tweede Kamerleden. De DVR ondertitelt alles wat er gezegd wordt voor dove en slechthorende kijkers. Voor deze proef is gekozen voor het vragenuur, omdat dit het meest bekeken politieke programma is. 

20 minuten

De live ondertiteling wordt verzorgd door vier medewerkers van de afdeling Verslag en Redactie van de Tweede Kamer. Normaal gesproken verzorgt deze afdeling het geredigeerd woordelijk verslag dat een dag later wordt gebruikt als ondertiteling voor Debat Gemist. Tijdens het ondertitelen van het vragenuurtje werken er twee medewerkers tegelijk die om en om een vraag ondertitelen. Zij wisselen elkaar om de twintig minuten af. 

Corrigeren kost tijd

Het is hard werken voor de ondertitelaars tijdens het vragenuur. Ze luisteren, vatten samen, spreken in, corrigeren indien nodig en verzenden de tekst. En dat alles tegelijkertijd. Ze willen zo min mogelijk corrigeren, want dat kost tijd. Articuleert de ondertitelaar niet goed, dan is de kans op een verkeerde vertaling van de computer groot. Voor de spraakherkenning wordt een speciaal computerprogramma gebruikt. Het klinkt misschien raar, maar de computer moet wennen aan een stem. Daarom is er voor iedere medewerker een spraakprofiel aangemaakt. 

Samenvatten en dicteren

Anja is één van de ondertitelaars. Zij legt uit: ‘We werken met speciale software voor spraakherkenning. Eerst luisteren we naar de tekst en proberen dan die tekst zo volledig mogelijk samen te vatten. We dicteren als het ware de gesproken tekst van het Kamerdebat aan de computer. We noemen dit respeaken. Het is voor ons onmogelijk om alles letterlijk te herhalen, vandaar dat we ervoor kiezen om een samenvatting te maken’. Vanwege het tijdgebrek moeten er keuzes gemaakt worden. Anja vervolgt: ‘Foutjes corrigeren kost tijd, dus kiezen we er soms voor om zoveel mogelijk tekst ondertiteld te krijgen, zodat de kijker zoveel mogelijk meekrijgt van het debat. Alleen wanneer de tekst echt onbegrijpelijk is, corrigeren we.’ 

Tijdnood

De ondertitelaars hebben in de oefenperiode afkortingen, eigennamen en Engelse termen alvast toegevoegd aan de woordenlijst van de computer. Ondanks de goede voorbereidingen kan het toch een keer misgaan. Anja heeft hier een mooi voorbeeld van: ‘In de proefperiode zijn we een keer de mist in gegaan toen we niet duidelijk genoeg inspraken. Tijdens het debat werd gezegd ‘die periode’, maar de computer vertaalde dit naar ‘diepe Joden’. Dat is pijnlijk en moet gecorrigeerd worden. Als er dt-fouten worden gemaakt, dan laten we ze soms staan, vooral als we in tijdnood zitten.’

De reden waarom er is gekozen voor een spraakherkenningsprogramma en niet bijvoorbeeld een schrijftolk die live het gesproken woord omzet naar tekst, is omdat het een intensieve opleiding vereist van de medewerkers. Bovendien is de verwerkingstijd ongeveer hetzelfde.

Kwaliteit verbeteren

De ondertiteling verschijnt met een vertraging van zo’n 20 seconden. Dat is best lang, dus dat is een punt van aandacht. Door de vertraging kan het zijn dat de volgende persoon al in beeld is. Dat is verwarrend. Werken met een kleur in de ondertiteling om aan te geven wie spreekt, was ook een van de tips. De komende tijd zal de afdeling DVR bekijken of dit te realiseren is. Zij zullen er alles aan doen om de kwaliteit van de live ondertiteling van het mondelinge vragenuur te verbeteren.  

Toegankelijkheid

Het project Live Ondertiteling Mondeling Vragenuur zal begin 2018 opnieuw besproken worden door Tweede Kamervoorzitter Arib. In dat jaar moet duidelijk worden wat er allemaal nodig is om het tot een succes te maken. In de loop van het jaar zal het ondertitelen verbeterd worden en zal het live ondertitelen mogelijk uitgebreid worden naar andere debatten. Ik ben heel benieuwd hoe dit verloopt, maar ik denk dat dit project al grotendeels geslaagd is omdat het nu al bijdraagt aan toegankelijkheid. 

Wil je ook het vragenuur live ondertiteld volgen? Ga dan naar www.tweedekamer.nl, kies in het menu ‘Debat en vergadering’ voor ‘Live debatten’ en klik op de link naar de ondertiteling. Bekijk je het debat liever zonder vertraging, maar met foutloze ondertiteling? Kijk dan een dag later in hetzelfde menu naar ‘Debat Gemist’. Met de applicatie Debat Direct kun je debatten live volgen op je smartphone of tablet, waarbij je extra informatie krijgt zoals de naam van de sprekers.