Het oor is een ingenieus systeem, waarmee je harde, zachte, hoge en lage tonen kunt horen. Maar wist je dat je oor zelf ook geluid maakt? Dit helpt ons om al bij baby’s gehoorproblemen te kunnen opsporen.

De wetenschap die zich bezighoudt met het gehoor is de audiologie. In Nederland zijn een aantal audiologische centra waar ze patiënten helpen met problemen op het gebied van horen, spraak en taal. In deze centra is de hoofdbehandelaar een klinisch-fysicus audioloog. Dat is een natuurkundige die een speciale opleiding heeft gevolgd binnen het ziekenhuis. De natuurkundige achtergrond is heel belangrijk, want als je kijkt naar de werking van het oor, zie je dat hierbij nogal wat natuurkunde komt kijken.

Oor genereert geluid

Emile de Kleine is klinisch-fysicus audioloog in het Universitair Medisch Centrum Groningen. ‘In mijn dagelijks werk ben ik vooral bezig met het helpen van mensen met gehoorproblemen,’ vertelt hij. ‘Als hoofdbehandelaar ben ik verantwoordelijk voor de zorg. Nadat een collega gehoortesten heeft afgenomen bij een patiënt, bespreek ik samen met deze collega de resultaten en het behandelplan. Vervolgens bespreken we dit plan met de patiënt.’

Wat veel mensen niet weten, is dat ons oor zelf ook een beetje geluid maakt. Emile de Kleine licht toe: ‘Ons oor neemt niet alleen passief geluid waar, maar versterkt ook actief geluiden. Het regelsysteem dat het oor hiervoor gebruikt, zorgt er ook voor dat het soms zelf geluid genereert. Je zou het kunnen vergelijken met een geluidsversterking die zo hard staat, dat het geluid gaat rondzingen.’

Echo’s

De geluiden die het oor uitzendt, noem je oto-akoestische emissies. Oto is het Griekse woord voor oor. Hoewel de geluiden die het oor uitzendt per persoon verschillen, wordt hiervan toch dankbaar gebruik gemaakt bij de gehoorscreening van baby’s. Met een zeer gevoelige microfoon kun je in de gehoorgang van een pasgeborene meten of er oto-akoestische emissies zijn.

De afbeelding rechts geeft het spectrum van spontane oto-akoestische emissies bij twee proefpersonen weer. De pieken komen overeen met de tonen die het oor uitzendt. Ieder oor heeft een uniek patroon van pieken (Bron: Universitair Medisch Centrum Groningen).

‘De screening gebeurt door de medewerkers van de Jeugdgezondheidszorg,’ vertelt Emile de Kleine. ‘Zij sturen met een apparaatje klikgeluidjes het oor in en meten of er geluid terugkomt uit je oor. Dit zijn eigenlijk een soort echootjes. Als het oor inderdaad zelf geluidjes terugzendt dan kun je met redelijke zekerheid zeggen dat de baby een normaal gehoor heeft. Als dit niet het geval is, dan is verder onderzoek in een audiologisch centrum nodig. Zo kunnen we al op jonge leeftijd doofheid of slechthorendheid opmerken en kijken wat we hieraan kunnen doen.’

Gehoorproblemen

Zo’n verfijnd systeem als het oor functioneert niet bij iedereen goed. Door erfelijke aanleg kan je gehoor niet goed ontwikkeld zijn, waardoor je slechthorend of doof bent. Bij ouderen komt het vaak voor dat de haarcellen afsterven, of dat de zenuwvezels op bepaalde plaatsen geen goed contact meer maken met de haarcellen. Hierdoor komt er geen (of een verstoord) signaal bij de hersenen aan. Als je te lang in een lawaaiige ruimte bent kun je ook gehoorverlies oplopen. De trilhaartjes in je binnenoor gaan dan stuk, zodat ze geen signaal meer kunnen doorgeven.

Naast het niet meer kunnen horen van specifieke frequenties door gehoorschade, krijgen sommige mensen last van oorsuizen (tinnitus). Ze horen dan voortdurend een geruis of gepiep, terwijl dit geluid er niet is. Hoe dit precies komt, is nog niet helemaal duidelijk. Het lijkt erop dat wanneer de signaaltoevoer vanuit het oor afneemt door gehoorschade, de hersenen dit compenseren door zelf actiever te worden. Deze hersenactiviteit neem je dan waar als gesuis in je oor. Emile de Kleine: ‘Je kunt dit vergelijken met iemand die een been mist en dan toch jeuk voelt aan dit missende been. Het is een soort fantoompijn. Het beste wat je kunt doen als je last hebt van oorsuizen is leren om het geluid dat je hoort te accepteren. Als je je er niet meer aan stoort, heb je er het minste last van.’

Bron: Natuurkunde.nl