Volgens de Dikke van Dale is `horen`: gehoor hebben / niet doof zijn / met het oor waarnemen. En `verstaan`: duidelijk horen en begrijpen. Waar het op neer komt: `horen` en `verstaan` zijn 2 verschillende begrippen en hebben 2 verschillende definities. Waarom denkt iedereen dan dat het hetzelfde is?

Door Judith Vogels

Horen en verstaan…
“Horen” is geluid waarnemen: “Ik weet dat er iets is gezegd”. “Verstaan” is de geluiden verwerken tot klanken en die worden verwerkt tot woorden en zinnen: “Zei je nou buis of muis?” Verstaan is alleen op spraak gericht.

Horen en verstaan zijn twee problemen waar slechthorenden elke dag mee geconfronteerd worden. Je bent bang dat je iets niet hoort en daardoor iets mist. Tegelijkertijd ben je ook bang dat je niet verstaat wat er gezegd wordt. Stel je voor dat je op het station bent en je hoort dat er iets omgeroepen wordt, maar je kan niet verstaan waar het over gaat. Het is de voortdurende onzekerheid waar je dag in dag uit mee zit. Je bent daardoor ook meer afhankelijker van anderen.

Als ik weet dat er iets is omgeroepen en niet weet wat er gezegd wordt, vraag ik het even aan iemand. Je hoopt ook dat je die persoon goed kan verstaan. En dit is alleen de trein. Laat staan de bus…. Als ik ergens naartoe moet voor het eerst en ik weet niet welke halte het is, vraag ik altijd aan de buschauffeur om op die halte te stoppen of een seintje te geven. Vaak vergeet de buschauffeur te stoppen of versta je zijn seintje niet. Tja… dat is een veel voorkomend probleem waar ik en waarschijnlijk ook andere slechthorenden tegenaan lopen.

Je kunt zelf als slechthorende zoveel mogelijk doen om ervoor te zorgen dat je alles hoort en verstaat, maar dat wordt een dagtaak en is heel vermoeiend. Je kunt je slechthorendheid niet compenseren door extra je best doen om “alles te volgen”. Je bent niet voor niets slechthorend. Dat betekent dat je niet alles kán horen of verstaan. Sommige klanken en toonhoogtes liggen buiten je frequentie bereik. Zelfs een hoorapparaat kan er niet voor zorgen dat je die klanken weer kan horen. Wat kwijt is, is altijd kwijt. Het hoorapparaat versterkt alleen maar het resterende gehoor.

Omdat ik slechthorend ben kan ik wel tegen iedereen zeggen dat ik slechthorend ben, ik kan wel op de juiste plaats gaan zitten zodat ik alles kan ‘volgen’, ik kan wel vragen om herhaling, de batterijen vervangen of het geluid harder zetten. Maar helpt het wel? Denken jullie dat als ik het bovenstaande allemaal doe, ik alles kan volgen?

Ik en andere slechthorenden zijn zo afhankelijk van de mensen om ons heen of zij wel rekening met ons houden. Wij kunnen tegen elk gesprekspartner eerst 10 minuten een korte voorlichting geven over hoe de communicatie met ons moet, maar hebben de gesprekspartners daar wel zin in, hebben wij daar wel zin in….om 100 keer op een dag hetzelfde te zeggen?

Mensen hebben vaak een verkeerd beeld van slechthorenden en verwachten dat als wij hoorapparaten in hebben, alles wel goed gaat. Dit is 1 van de grootste misopvattingen die er zijn. Het lijkt wel omdat wij slechthorend zijn, wij ons best maar moeten doen. Wat verwachten wij van de mensen?

Er zijn maar een paar dingen, dat je moet onthouden, zodat de communicatie met slechthorenden goed gaat. Praat duidelijk, praat niet te zacht en niet te hard, praat op een normaal tempo, sta met je gezicht in het licht, de mond moet zichtbaar zijn voor spraakafzien, probeer zoveel mogelijk te ondersteunen met je handen, herhaal wat je zegt als het niet begrepen wordt, doe soms even samenvatten, wacht even met beurt nemen, maak dingen visueel. Wat je vooral niet moet doen is overarticuleren (overdreven mondbewegingen maken), schreeuwen, mompelen, niet aankijken, hand voor je mond houden en zinnen afraffelen.

Een ander probleem waar ik tegenaan loop is dat soms niet de moeite wordt genomen om te herhalen wat er gezegd wordt. Je krijgt al snel een reactie: “laat maar”. Dit is enorm frustrerend voor mij, laat staan voor alle andere slechthorenden. Je wordt buiten het gesprek gehouden, je wordt dom gehouden en je mag niet meegenieten met de grapjes. Zo komt het op mij over. Vooral als er iets grappigs wordt gezegd dat ik niet heb verstaan. Iedereen is hard aan het lachen en niemand neemt de moeite om even de grap te herhalen. Wij zijn ook mensen en hebben het recht om alles te mee te krijgen. Wie zijn hun om te bepalen wat wel en niet herhaald hoeft te worden voor ons?
Ik wil graag altijd weten waar een gesprek over gaat, zodat ik zelf kan bepalen of ik het wil volgen of niet. Dus 1 tip voor iedereen: nooit meer zeggen “laat maar”. Je kwetst er mij en andere slechthorenden mee.

Een ander iets wat met “horen en verstaan” te maken heeft: klankverwerking. Het is een onbekend fenomeen waar ik pas bewust van ben geworden door mijn opleiding. Als mensen praten tegen mij en ik versta het niet, vraag ik automatisch meteen om herhaling. Dan als de mensen beginnen met de herhaling, dringt bij mij door wat er net is gezegd. Ik vond het altijd heel vreemd. Nu blijkt de reden heel logisch. Als slechthorende heb je moeite met klankonderscheid. De “b” en de “p” enz. Als iemand tegen je praat moeten je hersenen eerst de klanken oppikken dan onderscheiden en daarna pas verwerken tot woorden en zinnen.

Een voorbeeld: “was het een b of een p”? “Een buis of pluis?” “Is er iets niet buis?” Waarschijnlijk is het hier “pluis”. Wat bij horende mensen automatisch gaat, verloopt bij slechthorenden moeizamer. Het duurt net iets langer voordat alles verwerkt is. Dus als je iets niet verstaat, wacht even 3 seconden voor je om herhaling vraagt. Het is al moeilijk klanken te herkennen en onderscheiden. En sommige klanken zul je gewoon niet oppikken.

Het is vervelend dat er weinig bekend is en er veel vooroordelen zijn over slechthorendheid. Daardoor houden mensen weinig rekening met mij en andere slechthorenden. Ik heb al genoeg problemen met mijn handicap. Ik heb geen tijd om alles te volgen en iedereen voor te lichten. Ik wil ook gewoon zijn als ieder ander en de gewone dingen doen. Ik wil niet de hele dag met mijn handicap geconfronteerd te worden en ermee moeten boksen. Horen en verstaan is een dagelijks probleem. Het is een probleem in de communicatie en dat heb je altijd en overal. Horen is niet hetzelfde als verstaan. Ik hoop, dat het duidelijk is geworden.

Er zijn veel dingen onduidelijk over het begrip slechthorend, die eigenlijk alleen slechthorenden kunnen ophelderen. Mijn verhaal en visie is er één van. Ik adviseer jullie: als jullie een groter beeld willen, luister ook naar andere slechthorenden. En slechthorenden: doe je verhaal. Elk verhaal is interessant en zorgt voor meer begrip. Elke slechthorende ervaart het anders en heeft ook mooie verhalen. Laat je horen en samen kunnen we slechthorendheid tot een bekend begrip maken!