Hoe sta je stil bij het moment dat je weer kunt horen? De activatie van een cochleair implantaat is een indrukwekkende gebeurtenis van bijbelse proporties: iets wat dood was wordt tot leven gewekt. Maar in tegenstelling tot religie werkt de bezwering van de wetenschap werkelijk.

Zestien elektroden gieten stroom in een rustige hoorzenuw en wekken deze tot leven. Je lichaam verandert; je perceptie op de wereld verandert. Deze buitengewone gebeurtenis voltrekt zich als een ware anticlimax. Op een kantoor van een klinische medicus, TL-verlichting, een laptop en aan het einde van de rite een serie piepjes. Onverschillig loop je weer naar buiten door een naakte wereld.

Wat kunnen we doen voor mensen wiens lichaam op een ingrijpende manier veranderd is door technologie? Bijvoorbeeld iets wat gelijkwaardig is aan een bar mitswa, een ceremonie wanneer welke plaatsvindt wanneer een joodse jongen de leeftijd van 13 bereikt. Op deze manier laat hij zien aan de gemeenschap dat hij volwassen is. De dienst wordt meestal gevolgd door een feestmaaltijd met familie, vrienden en leden van de gemeenschap.

We leven in een wereld welke behoorlijk ontkerkelijkt is – zoveel dat het idee van rituelen opgesmukt en kunstmatig op ons overkomt. Het tempo van tegenwoordig heeft een nadelige invloed op rituelen, want de dagindeling en onze verlangens zijn dusdanig geïndividualiseerd dat er steeds minder mogelijkheden zijn om ongekunsteld samen te zijn.

Ook de medische wereld draagt hier niet aan bij. Het is gerationaliseerde wereld waar de verwerkingscapaciteit centraal staat, waarbij het gaat om het maximaliseren van winst. Een ritueel is niet nuttig of efficiënt met als bijgevolg dat het niet in het medische systeem past. Harde kunststoffen en TL-verlichting als decor zijn onverenigbaar met de creatie van een heilige ruimte. Heilige ruimtes kenmerken zich door het kabbelen van een fontein, gedempt licht, waar wanden okerkleurig, donkerbruin en onsteriel zijn. Zij moeten oud zijn.

Hoe kun je een medische procedure verheiligen? Dit lukt niet op individueel niveau; een ritueel vereist dat deze door de maatschappij wordt uitgevonden en breed wordt gedragen. Het zou nogal onnozel zijn als ik zou neerknielen bij een klein altaar en de heilige geesten vraag mijn elektroden te zegenen. Erg lachwekkend, terwijl het in een andere context iedere dag wordt gedaan. Kortom, een eigen ritueel draagt geen werkelijk gewicht.

Een ander obstakel is dat er bij het implantatieproces een gids ontbreekt, een ervaren persoon die het proces reeds doorlopen heeft. Een persoon als de heilige maagd of Messias. Een gids en getuige, een meester naar leerling. Een persoon die vanaf eerste moment bij de beslissing tot chirurgie en daarna het jarenlange proces na de revalidatie je terzijde staat.

Niemand was er om die rol voor mij te spelen. Natuurlijk heb ik toevallig in stukken en beetjes steun gekregen van anderen, en ben ik – op mijn beurt – ook weer een voorbeeld geweest voor anderen. Echter, dit proces is niet geformaliseerd. Een ritueel van kaliber en waardigheid vraagt iets meer dan het aanbieden van vrijwilligerswerk en steun aan anderen.

Een ritueel kan alleen organische wijze ontstaan en laat zich niet regisseren. Het zou direct verdorren. De medische technologie is vrij recent, en zo zal de verschijning van het ritueel nog decennia is beslag nemen. Eeuwen misschien.

Zijn er dan andere dingen die je kunt doen bij de activatie? Bijvoorbeeld iemand uitnodigen. Een familielid, geliefde of vriend vragen erbij te zijn voelt als een verzoek om getuige te zijn bij een huwelijk. Het is een plezier om hen uit te leggen hoe de technologie werkt; en aan hun verwonderde ogen zul je kunnen aflezen dat je oor functioneert. Ze zullen zich de dag herinneren en voort laten leven.

Of vier een feest met familie en vrienden. Het “weer-kunnen-horen” feest, totdat onze nakomelingen een ritueel van medische transformatie uitvinden welke vergelijkbaar zal zijn aan het huwelijk van vandaag te dag…

Pascal Ursinus.

Geïnspireerd op: Rituals of Getting a New Body Part by Michael Chorost