In het dagelijks leven gebruiken we regelmatig handgebaren om iets duidelijk(er) te maken. In een drukke kroeg bijvoorbeeld, is het gebaar van een glas naar de mond brengen meestal voldoende om je vrienden te vragen of ze nog wat willen drinken. Handgebaren helpen ons met praten, maar hoe zit dat precies?

Linda Drijvers is taalwetenschapper aan de Radboud Universiteit en doet onderzoek naar de relatie tussen taal en gebaren. Drijvers raakte geïnteresseerd in de visuele kant van taal, omdat deze vaak onderbelicht blijft. Zij vroeg zich af wat handgebaren in lawaaiige situaties bijdragen aan de communicatie.

Handgebaren

Om dit te kunnen onderzoeken maakt Drijvers gebruik van laboratoriumapparatuur. Hiermee zoekt zij in het menselijk brein naar groepen hersencellen die gelijktijdig actief zijn, zogenoemde hersenoscillaties. In rumoerige situaties blijken de hersengebieden voor zicht en voor beweging in hetzelfde ritme signalen af te vuren. Ze geven zo de informatie van een handbeweging door en koppelen die aan een taalgebied, waardoor je beter kunt begrijpen wat iemand zegt.
Hoe minder men kan horen wat er gezegd wordt, hoe sterker mensen blijken te gaan letten op de handgebaren. Deze proberen zij dan te koppelen aan de lipbewegingen, oftewel het mondbeeld. Drijvers ontdekte zo dat handgebaren het makkelijker kunnen maken om woorden op te halen uit je mentale woordenboek.

Experiment op Lowlands

Dit jaar stond de onderzoekster samen met haar collega’s ook op het festival Lowlands. Zij waren een van de tien onderzoeksteams die geselecteerd waren om het festival als laboratorium te kunnen gebruiken. Onder de titel ‘Praten in 3D’ deed het Radboudteam, samen met het Max Planck Institute for Psycholinguistics, hier experimenten om te onderzoeken hoe mensen communiceren in lawaai. Dit deden zij met behulp van eyetrackingsbrillen en Microsoft Kinect. Hiermee is het mogelijk om spraak en gezichts-, oog- en lichaamsbewegingen te registreren van mensen die met elkaar communiceren. Zo werd gekeken hoe deelnemers taal produceerden in een rumoerige omgeving.

Doel

De experimenten moeten weer nieuwe informatie opleveren over hoe gebaren ons taalbegrip ondersteunen. Zoals welke kenmerken van bewegingen het meest bijdragen aan taalbegrip en of het uitmaakt of je gesprekspartner naar je ogen, handen of mond kijkt? Het feit dat festivalpubliek bestaat uit een diversiteit aan mensen, die gewend zijn aan communiceren in lawaai, maakte van de Lowlands-bezoekers een interessante onderzoeksgroep. De onderzoeksresultaten kunnen bijdragen aan nieuwe behandelmethoden voor mensen met een taal-, communicatie- of gehoorprobleem. Ook helpt het de invloed van de omgeving op ons gedrag te begrijpen.

Gebaseerd op publicaties van NPO Focus en de Radboud Universiteit