Het gezelschap dat de Duitse taalkundige Ulrike Zeshan deze week in Nijmegen heeft weten te verzamelen, moet haast een unicum in de wereld zijn. Zeven dagen lang wordt er uitsluitend gebarentaal ‘gesproken’ tijdens een workshop en een symposium met deelnemers uit onder meer India, Brazilië, Korea, Argentinië, Pakistan, Zuid-Afrika en Oeganda. Driekwart van hen is doof, tweederde komt uit een niet-westers land, en allemaal onderzoeken ze gebarentalen of houden ze zich bezig met onderwijs aan doven.

door Liesbeth Koenen
Bezoek ook de website van Liesbeth Koenen en Rik Smits: www.peptalks.nl

Dat doet Zeshan zelf ook. Ze offert een lunchpauze op om erover te praten, en haar woorden zijn een ware waterval. Er moet zoveel verteld worden waar bijna niemand iets van weet. “Tot dusver hoorde je eigenlijk altijd alleen maar dingen over de gebarentalen in westerse landen,laatste groep vooral het visuele deel sterk ontwikkeld was. Verder merkte ze dat zowel ouders als docenten nog erg veel de nadruk leggen op ‘gewone’ taal.

„Gebarentaal heeft wel meer ruimte, maar er wordt toch nog van kinderen verwacht dat ze zich aanpassen aan de horende wereld, zijn taal spreken. Zoals treffend op school werd gezegd: ‘Het gaat beter met Jantje, hij doet minder aan gebarentaal’.“

Zelf had de 39-jarige schrijfster daar geen last van. Als horend kind van dove ouders was ze al snel tweetalig. „Zo sterk zelfs dat ik op een gegeven moment niet meer mocht gebaren, ik sprak te slecht“, lacht ze. Toen ze slechthorend en later doof werd door een erfelijke ziekte, had ze profijt van die tweetaligheid. „Wil je een kind alle kansen geven, dan moet het zuiver tweetalig opgevoed worden. Ik merk niet eens dat ik doof ben. Soms zeggen mijn kinderen: de telefoon gaat en pak ik hem op en denk dan pas: o ja, dat kan niet meer.“

Tijsseling maakt zich zorgen om de drang tot reïntegratie. „Veel kinderen zitten op gewone scholen en hebben daardoor geen voorbeelden. Op een ontmoetingsdag voor dove kinderen uit het regulier onderwijs waren kinderen die nog nooit een dove volwassene hadden gezien. Die zich schaamden voor gebarentaal, maar ook verdriet hebben omdat ze thuis bij het avondeten niet mee kunnen doen met de gesprekken. Of die veel aandacht krijgen van ouders, waar broertjes en zusjes weer op reageren.“

Ouders moeten hun kind accepteren zoals het is, vindt ze. Daarbij hoort ook contact met andere doven. Haar ideaal is een project in Finland. Ouders kregen gedurende vijf jaar twee keer per week een intensieve training en eens in de maand een weekend met het hele gezin.

„Er ontstonden vriendschappen, kinderen gingen bij elkaar logeren, het werd een tweetalige gemeenschap.“

Haar boek veroorzaakte nogal wat opschudding. Tijsseling zucht. „Ik heb geschreven dat ouders die weten hoe hun kind het beste taal leert en tóch willens en wetens gebarentaal verbieden, aan communicatieve mishandeling doen. Ik heb allerlei ouders over me heen gekregen die me vertelden dat ze het beste voor hun kind voor hebben. En dat is zo: de meesten weten niet beter en hebben de mogelijkheden niet het beter te doen.“

Maar straks wel, is haar bedoeling.

COMMUNICATIE
In Nederland wonen ongeveer 15.000 doven. Per jaar worden zo’n honderd kinderen doof geboren of ze worden doof voor hun derde.

Doven kunnen op verschillende manieren communiceren. Gebarentaal is het meest natuurlijk. Bij doofblinden worden de gebaren in de hand van de ander gemaakt, het zogenoemde vier-handen-alfabet. Ook kunnen veel doven liplezen.

Een nieuwe ontwikkeling is het cochleair implantaat. Hiermee kunnen doven bijvoorbeeld spraak horen. Maar ze blijven slechthorend. Luisteren naar muziek is vaak een teleurstelling.

Bron: de Gelderlander