Het helpen bij sollicitaties, het trainen van sociale vaardigheden, het informeren van collega’s en het adviseren over hulpmiddelen is onderdeel van haar dagelijkse werkzaamheden. Hoe dat gebeurt, is altijd weer anders, afhankelijk van de persoon in kwestie. ‘De kunst van ons vak is om aan te sluiten bij de mogelijkheden van de cliënt.’

Toen Lia ten Haaf 21 was en klaar met haar opleiding vond ze zichzelf nog te jong om les te gaan geven. Ze besloot eerst werkervaring op te doen en kwam als groepsleidster terecht bij het Instituut voor doven in Sint Michielsgestel, waar slechthorende, dove en doofblinde kinderen onderwijs en begeleiding aangeboden kregen. Tegenwoordig is het instituut bekend onder de naam Kentalis. Verschillende functies later werkt ze inmiddels als arbeidsconsulent bij Werkpad, een dochter-onderneming van Kentalis die zich specifiek richt op het begeleiden van mensen bij het vinden en behouden van werk. Het statige gebouw van het instituut is nog altijd haar werkplek. Vanuit wat vroeger de meisjes slaapzaal was, vertelt ze over de diversiteit van haar werk.

Persoonlijke omstandigheden
‘Ik begeleid mensen met een auditieve beperking en mensen met ernstige spraak-taalmoeilijkheden – ESM’, vertelt Lia. ‘Eigenlijk bestaat de begeleiding uit twee takken: bemiddeling naar een betaalde arbeidsplaats, ofwel de re-integratie, en begeleiding op de werkvloer, ofwel jobcoaching. De problemen waar deze mensen tegen aanlopen, zijn heel divers. Net als de individuele mogelijkheden. Als het gaat om het vinden van werk, beginnen we daarom met het maken van een uitgebreid profiel. Hierin staan onder andere de competenties, de wensen en de uitgangspunten voor een geschikte werksituatie. Maar ook de persoonlijk omstandigheden van de cliënt worden beschreven. In hoeverre zijn beperking bijvoorbeeld een belemmering voor hem vormt, hoe het zijn sociale mogelijkheden beïnvloedt, of er andere omstandigheden zijn die een rol kunnen spelen, et cetera. Je kunt je voorstellen dat iemand die zijn leven lang al slechthorend is, anders in het leven staat dan iemand die plotsdoof is. Dergelijke factoren zijn van invloed op wat je kunt verwachten. Als iemand nog bezig is zijn beperking te accepteren, dan moet je daar rekening mee houden, anders kan dat later voor problemen zorgen.´

Ondersteunen en uitdagen
‘Werk is belangrijk’, vult Lia aan. ‘Het geeft zelfvertrouwen en voldoening; het is belangrijk om niet afhankelijk te zijn van anderen en ook om sociale contacten te hebben. Door hun beperking hebben veel van mijn cliënten moeite met het vinden van geschikt werk. Ze leggen moeilijker contact en vaak is hun taalgevoel wat minder. Soms is het voldoende om te helpen met het schrijven van een sollicitatiebrief. In andere gevallen help ik bij het uitzoeken welk werk de cliënt zou willen en kunnen doen. Dit kan iemand zijn die net van school komt en niet goed weet wat hij wil. Maar het kan ook gaan om iemand die noodgedwongen ander werk moet gaan doen. We gaan dan samen op zoek naar de mogelijkheden en een baan die daarbij past. Samen is hierbij het sleutelwoord, want ik streef er altijd naar om de cliënt zelf zoveel mogelijk actief mee te laten denken en werken in het proces; ik wil graag ondersteunen waar nodig, uitdagen waar mogelijk.’

Kick
Lia komt in haar werk veel mensen tegen die door hun beperking al de nodige obstakels hebben moeten overwinnen. ‘Je gunt het iemand zo dat hij een baan vindt, dat je daar veel energie in wilt stoppen. Als je je niet betrokken voelt, kun je dit werk niet doen. Maar het gevaar bestaat ook dat je té betrokken raakt. Hierin moet je dus goed je grenzen kunnen stellen, wat soms lastig is. Daar staat tegenover dat het een enorme kick geeft als het lukt om iemand op de juiste plek aan het werk te krijgen. Ik heb eens een dove man begeleid die zijn vak in de grafische industrie wilde blijven uitoefenen. Honderden brieven en diverse tegenslagen – die zijn weerslag op het hele gezin hadden – later, lukte dat. Dat gaf heel veel voldoening.’

Werken en functioneren
Begeleiding op de werkvloer volgt vaak nadat Lia een cliënt heeft geholpen met het vinden van een baan. Maar ze kan ook door een werkgever worden gevraagd om advies. ‘Met het hebben van werk zijn veel obstakels nog niet opgelost’, legt ze uit. ‘Het grootste probleem dat mensen met een auditieve beperking ondervindt, ligt in de communicatie. Het is belangrijk om collega’s uit te leggen wat hun rol is bij het slagen van de communicatie, zoals duidelijk praten en de persoon aankijken. Dat ze er niet klakkeloos vanuit kunnen gaan dat ze gehoord en begrepen zijn, maar moeten wachten op een duidelijke reactie. De slechthorende op zijn beurt moet leren om het zelf aan te geven als hij iets niet heeft begrepen. Vaak zijn het dergelijke kleine gedragsveranderingen die de situatie kunnen verbeteren. Soms is het lastiger en moet ik een cliënt letterlijk leren hoe hij met collega’s omgaat. Dat alleen je werk goed doen niet voldoende is om goed te functioneren op de werkvloer.’

Geen standaard oplossingen
Begeleiding op de werkvloer beperkt zich niet tot de interactie met collega’s en leidinggevenden. Lia voert ook werkplekonderzoek uit en adviseert over de inzet van mogelijke hulpmiddelen. ‘Iemand die slechthorend is, kan beter niet werken met zijn rug naar de deur, hij hoort iemand niet binnen komen en kan het dan ook niet zien. Ook het licht in een ruimte en geluid uit de omgeving spelen een rol. Door dergelijk factoren goed te onderzoeken en waar mogelijk te ondervangen, kun je een werkplek optimaliseren wat helpt bij het functioneren. Daarnaast kunnen er verschillende hulpmiddelen ingezet worden, van een tolk, een aangepaste telefoon of flitsbel tot een zogenoemde tactum horloge dat door middel van trilsignalen iemand kan waarschuwen voor bijvoorbeeld een alarm of een naderende heftruc. De techniek staat gelukkig niet stil en er is veel mogelijk. Wat de beste oplossing is, hangt helemaal af van de persoon en het soort werk. Die diversiteit maakt mijn baan ook zo leuk, geen dag is hetzelfde, geen oplossing is standaard.’

Tekst Akke Zwart | Foto's Thies Bening | Bron Gezond Gehoor, jaargang 2, nr. 2

Gezond Gehoor
Dit artikel komt uit het magazine Gezond Gehoor, een magazine boordevol informatie over geluid, gehoor en gehoorproblemen in relatie tot gezondheid en welzijn. U kunt Gezond Gehoor vinden op de leestafel van de audicien, de kno-arts, bij audiologische centra en op cluster 2-scholen, maar ook bij de huisarts. Wilt u Gezond Gehoor thuis ontvangen? Neem dan nu een abonnement.

Voordelig kennismaken met Gezond Gehoor?
Wilt u voordelig kennismaken met het magazine Gezond Gehoor. Bestel het jaarpakket 2012 in onze webwinkel. Drie nummers Gezond Gehoor voor slechts €15,-.

Gezond Gehoor is een uitgave van Berengroep.