Mirjam Stolk, sign dancer en tolk Nederlandse Gebarentaal

Het kan je bijna niet ontgaan zijn: de filmpjes op social media waarin Mirjam Stolk (34) liedjes vertaalt in gebarentaal. Momenteel gaat haar vertaling van het songfestivalliedje ‘Outlaw in ‘m’ van zanger Waylon viraal. Waylon zelf is het filmpje niet onopgemerkt gebleven en hij reageerde er heel positief en enthousiast op. We besloten even met haar te skypen om te vragen hoe dit allemaal ontstaan is en haar achterliggende gedachte over muziek tolken

Mirjam, je bent een zogenoemde sign dancer. Kun je uitleggen wat dat is?
‘Muziek tolken wordt ook wel sign dancen genoemd. Iets wat ik ontzettend graag doe. In de afgelopen jaren heb ik aardig wat ervaring opgedaan, dus je zou kunnen zeggen dat het een specialisme van me geworden is. Bij sign dancing van muziek wordt niet alleen de gezongen tekst vertaald, maar ook de muziek visueel gemaakt. Door ritmisch en poëtisch te gebaren kan de sfeer van een lied worden weergegeven. Om dit te versterken maken we gebruik van mimiek en lichaamsbeweging.’

Hoe is je passie voor muziek vertalen ontstaan?
‘Ik ben in 2005 afgestudeerd en sinds die tijd werkzaam als tolk Nederlandse Gebarentaal. In ongeveer diezelfde tijd ben ik bekende nummers gaan vertalen. Mijn eerste kennismaking met muziek tolken was tijdens het vierde jaar van mijn opleiding, toen kwam Tom Uittenbogert een workshop geven op de Hogeschool van Utrecht. Ik was meteen enthousiast, want ik hou heel erg van muziek. Ik heb vroeger op jazzdansen gezeten en thuis en onderweg heb ik altijd muziek aan staan. Het betekent veel voor me. Dus ik vond het heel tof om erachter te komen dat je muziek en tolken blijkbaar kon combineren. Ik heb toen een cursus visuele muziek gevolgd bij Tom en André. Sindsdien vind ik het heel leuk. In 2005 ben ik meteen begonnen met tolken op het muziekfestival Sencity. Dat doe ik nog steeds. Afgelopen weekend heb ik ook gewerkt op Sencity.’

En van lieverlee ben je toen begonnen met regelmatig filmpjes posten op Facebook?
‘Ja, klopt. Filmpjes posten op Facebook is eigenlijk na mijn zwangerschap van de tweede begonnen. Ik had een tijdje niet gewerkt en had zin om weer aan de slag te gaan. In die tijd had ik even iets nodig waarvan ik weer even een goede kick kreeg, zeg maar. Volgens mij heb ik daarvoor ook wel filmpjes geplaatst gewoon vanuit mijzelf, maar heel sporadisch. Pas na mijn zwangerschap werd dat frequenter. Toen dacht ik: wat is haalbaar en waar is vraag naar. Ik heb een oproep gedaan op Facebook om verzoekjes in te dienen en daar kreeg ik meteen veel enthousiaste reacties op.’

Hoe ben je op het idee gekomen om verzoeknummers te vertalen?
‘Door de filmpjes te plaatsen op Facebook, kreeg ik steeds meer volgers en binnen no time had ik een hele waslijst aan verzoeknummers liggen. Verzoekjes plaatsen doe ik nu in april twee jaar. Volgens mij was het allereerste filmpje van Marco Borsato of Claudia de Breij. Ik kijk een beetje strategisch van wat heb ik het snelste online staan, wat wordt er het meest aangevraagd of welke mooie betekenis zit er achter een verzoekje. Ik kijk dus wel een klein beetje naar het achterliggende verhaal.’

De tekst van het liedje ‘Outlaw in ‘m’ is best pittig. Hoe pak je zoiets aan?
‘Als ik een liedje al ken en mensen vragen het aan, dan heb ik de originele tekst al in mijn hoofd zitten. Dit liedje was nieuw voor mij. Ik heb niet geprobeerd de tekst in mijn hoofd te krijgen, maar ben meteen met de gebarenzinnen aan de slag gegaan. Het was al lastig genoeg en ik heb er heel wat uren aan gezeten. Soms kwam ik echt niet uit een bepaalde zin of gebaar en dan haalde ik een bakje thee en hoopte op een ingeving. Uiteindelijk had ik mooie oplossingen. Ik ben niet gauw tevreden, dus hier ging best veel tijd inzitten.’

Krijg je ook wel eens verzoekjes van nummers die je niet kent?
‘Ja, dat gebeurt best wel eens. Ik heb zelf een vrij brede muzieksmaak en vind eigenlijk alles leuk. Wat ik zelf draai is nogal mainstream, heb ik de indruk. Ik ken vooral liedjes die op de commerciële zenders gedraaid worden. Daarom vind ik het heel leuk om een verzoekje te krijgen van een liedje wat ik nog niet ken en dat kan ik dan heel erg gaan waarderen. Ik ga dan met dat liedje aan de slag en dat vind ik het grappige hieraan. Bij Sencity spelen ook vaak bands die ik helemaal niet ken. Het is heel leuk om dan die muziek te leren kennen en het dan heel tof te gaan leren vinden. Er op het podium bijstaan is dan wel superleuk.’

Zo leer je wel heel veel muziekstijlen en genres kennen, leuk!
‘Ja, klopt. En even tussen jou en mij: ik laat mijn moeder nog wel eens een verzoekje doen, haha! Dan is het een beetje bekend en toch een verzoekje. Of ik doe er eentje dubbel. Eentje van de mensen en eentje van mezelf, gewoon omdat ik het zo leuk vind om te doen. Zo ging dat met het nummer van Waylon ook. Ik zat er eigenlijk op te wachten, omdat hij natuurlijk mee zou doen met het Songfestival. Ik zag hem toen uiteindelijk zelf op internet en ben meteen aan de slag gegaan. Ik wilde er zo actueel mogelijk mee zijn. Ik vind het ook gewoon zelf heel leuk om te doen. En ik hoop natuurlijk dat er wat meer bekendheid door ontstaat. Dat het voor doven en slechthorenden heel fijn kan zijn dat muziek op deze manier toegankelijk gemaakt wordt. Ik wil niet voor iedereen spreken, maar ik ken een aantal mensen die heel graag naar concerten zouden willen gaan, maar tegen problemen aanlopen omdat het gewoon niet zo makkelijk gaat. Nu ik de aandacht heb, ben ik een beetje aan het nadenken over hoe we dat kunnen aanpakken. Wat we eraan kunnen doen om muziek en concerten ook voor dove en slechthorende muziekliefhebbers toegankelijker kunnen maken.  Aan de andere kant is het een beetje lastig om als tolk voor je doelgroep te gaan praten. Ik ben daar nog een beetje over aan het nadenken. Het lijkt dan net alsof je graag zelf die klussen wilt doen, maar ik vind het ook vooral onrechtvaardig. Ik heb daar wel een beetje de achterban bij nodig, maar wie weet kunnen we daar nog eens een brug in slaan.’

Daarom is het misschien extra leuk dat Waylon je filmpje heeft gezien!
‘Dat is wel de manier waarop het breed bekend kan worden. Volgens mij vinden mensen het nu wel leuk, maar ik vraag me af hoeveel mensen beseffen dat muziek meer kan betekenen voor doven en slechthorenden. Het is niet alleen leuk om te zien, maar het heeft ook echt een achterliggende gedachte. Het kan heel fijn voor ze zijn als op deze manier muziek vertaald wordt. Het zou leuk zijn als we daar een stapje verder in kunnen maken, maar ik weet nu alleen nog niet zo goed hoe. Daar ga ik eens goed over nadenken. De reactie van Waylon en de interviews die ik geef zijn al een stap in de goede richting, denk ik. Ik hoor gelukkig vanuit de doelgroep hele positieve geluiden over mijn filmpjes, dat is wel heel fijn. Sowieso als het songfestival naar Nederland ooit komt, dan moet dat echt allemaal vertaald gaan worden. Het is zonde dat dat in Nederland nog steeds niet gebeurt. Wie weet hoe het gaat lopen in de toekomst!’