Als horende ben ik ondertussen vier jaar werkzaam binnen een organisatie die zich actief inzet voor hulpverlening en ondersteuning van doven of mensen met een andersoortige gehoorbeperking. In die vier jaar heb ik veel discussies gehad over de positie van doven in een horende samenleving. Deze discussies had ik daarvoor nog nooit gevoerd, laat staan dat ik er ook maar één seconde over had nagedacht.

En waarom zou ik ook? In mijn hele leven was ik tot dan toe nog maar één keer in aanraking geweest met doven en dat was omdat ik op dat moment toevallig in dezelfde treincoupé zat met twee doven. Dat was een weinig bijzondere ervaring dus.

En toch lijkt een groot deel van de dovengemeenschap te verwachten dat iedere horende rekening houdt met de ‘handicap’ van het doof zijn. Maar hoe kun je rekening houden met iets waar je niets vanaf weet? De gemiddelde horende Nederlander weet namelijk helemaal niets van doofheid. Gebarentaal is vooral heel erg grappig (lees de columns er maar op na) waarbij veel gekke bekken getrokken worden, en dove mensen klinken vooral ‘ráár’ als ze hun stem gebruiken. Punt. Dat is kort samengevat zo’n beetje alles wat horenden weten over doven.

Het is daarom ook niet zo vreemd dat horenden niet goed weten hoe ze moeten reageren als een doof persoon iets van ze wil. Het zou niet zo mogen zijn, maar het is nou eenmaal de dagelijkse realiteit. Hoe kun je dat veranderen? En wie moet de verantwoordelijkheid voor die verandering nemen? Zodat doven ten opzichte van horenden op alle fronten een gelijkwaardige positie binnen onze samenleving krijgen. Is dat een taak van de overheid, publieke organisaties en bedrijven? Of is dit voornamelijk aan de dovengemeenschap zelf? De waarheid ligt in het midden. In deze strijd om acceptatie en erkenning moet de dovengemeenschap echter wel het initiatief blijven nemen.

Dovenschap en Gebarenfront hebben een notitie geschreven met wel 45(!) aanbevelingen voor de ‘inclusie van dove mensen’. Dit zijn allemaal erg goede aanbevelingen waar ik het alleen maar mee eens kan zijn. In een perfecte wereld met een goed draaiende economie zouden deze aanbevelingen misschien ook wel allemaal aangenomen worden. Maar we leven niet in een perfecte wereld met bloeiende geldbomen op iedere hoek van de straat. De kans is dus groot dat er nooit iets met deze aanbevelingen gedaan wordt. Vanuit deze hoek hoeven we waarschijnlijk voorlopig nog geen eerste stap richting acceptatie en erkenning te verwachten.

Doven en de dovenorganisaties moeten zich open opstellen en zichzelf laten zien aan de horende samenleving. Met behulp van tolken moeten ze zichzelf hoorbaar maken. Een toegankelijker samenleving met meer begrip voor doven en doofheid zal alleen op deze manier kunnen ontstaan. Er moet ook meer gebruik gemaakt worden van de mogelijkheden die er al zijn. Een groot gedeelte van de doven maakt bijvoorbeeld nog geen gebruik van de leefuren binnen de tolkenvoorziening die door Menzis aangeboden wordt. Als de cijfers al uitwijzen dat doven geen voorziening voor extra tolkuren nodig hebben, dan zullen extra maatregelen voor een doofvriendelijker samenleving zeker niet vanuit de horende wereld komen.

Sam Bakker