Voor het eerst blijkt er naast het menselijk communicatiesysteem een ander dierlijk gebarensysteem te bestaan dat betekenisvol is. Mogelijk zijn wij hierin dus niet zo uniek als wij zelf graag denken.

Dat is de conclusie van Schotse wetenschappers, die een tijd lang de gebaren van een groep chimpansees in Oeganda bestudeerden. Wellicht niet zo verwonderlijk als we bedenken dat chimpansees meer op mensen lijken dan op andere grote aapsoorten. Doel van het onderzoek was om te achterhalen met welke gebaren chimpansees in het wild communiceren en wat de betekenis van deze gebaren is.

Betekenis
De onderzoekers vonden dat de chimpansees verscheidene gebaren gebruikten met dezelfde betekenis. Op basis van zo’n 5.000 gefilmde situaties konden zij 66 gebaren vertalen, die de chimpansees gebruikten om 19 verschillende betekenissen uit te drukken.
Hoewel sommige gebaren duidelijk maar één betekenis hebben, kunnen andere op meerdere manieren geïnterpreteerd worden. Zo kan het vastgrijpen van een soortgenoot stop daarmee, klim op mijn rug of ga weg betekenen. Hiermee is de gebarentaal van chimpansees te vergelijken met de gesproken taal van mensen, aldus hoofdonderzoekster Dr. Catherine Hobaiter.

Intentie
Chimpansees uiten zich ook met stem door schreeuwen en kreten. Deze hebben volgens Hobaiter echter geen specifieke betekenis. Vergelijk het bijvoorbeeld met het slaken van een kreet en het op je vingers blazen bij het oppakken van een kopje koffie. Uit dit gedrag is af te leiden dat de koffie heet is, maar deze boodschap wordt niet met opzet gecommuniceerd.
Door middel van hun gebaren daarentegen blijken chimpansees – als enige andere soort binnen het dierenrijk – bewust boodschappen te zenden naar andere individuen. Daarbij controleren zij of zij de aandacht hebben van het dier met wie zij wensen te communiceren. Deze intentionele en doelgerichte communicatie is wat hun gebaren zo bijzonder maakt.

Kritische noot
Dr. Susanne Shultz, evolutiebiologe aan de Universiteit van Manchester, plaatst wel kritische kanttekeningen bij de uitkomsten van het onderzoek.
Zij noemt dat de betekenissen van de gebaren vaag zijn, wat kan betekenen dat chimpansees of weinig gespreksstof hebben of dat wij nog veel missen van de informatie die zij met hun gebaren en gedrag communiceren. Bovendien brengen zij hiermee niet veel meer over dan minder ontwikkelde diersoorten in hun non-verbale communicatie overbrengen.

Meer lezen? Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Current Biology.

Bronnen: NU.nl, BBC News