Inge van Eijk (28) wist al jong dat ze psycholoog wilde worden. Via de studies maatschappelijk werk en dienstverlening, orthopedagogiek en uiteindelijk de master psychologie werkt ze nu als psycholoog bij De Riethorst, een GGZ-instelling die psychische hulpverlening biedt aan mensen met een auditieve beperking, onderdeel van Pro Persona.

‘Hier is het’, zegt Inge en ze houdt de deur van haar spreekkamer open. Naast de deur hangt een bordje met haar naam en een foto. Op de foto maakt Inge haar naamgebaar: de pink in het kuiltje in haar wang. ‘Het was het meest voor de hand liggend: de i van Inge en het kuiltje in mijn wang’, zegt ze lachend. Naast elke deur hangen naambordjes met foto’s van naamgebarende werknemers die daar hun kamer hebben. ‘Gezichten en naamgebaren onthouden onze cliënten toch beter dan alleen maar namen. En we werken sowieso veel met foto’s en plaatjes om dingen aan te geven.’

Visuele informatie
De Riethorst is een instelling voor geestelijke gezondheidszorg in Ede die gespecialiseerd is in de communicatie met en hulpverlening aan doven en slechthorenden. Dove of slechthorende mensen die bijvoorbeeld overspannen zijn of last hebben van een depressie, kunnen bij De Riethorst terecht. Maar er zijn ook speciale behandelingen voor mensen met bijvoorbeeld tinnitus, of mensen die plotsdoof zijn geworden en daarmee worstelen.

Bij binnenkomst is al goed te zien dat de instelling gericht is op het visueel overbrengen van informatie aan auditief beperkte cliënten. In de wachtruimte bij de lift hangt een televisie waar steeds stukjes tekst te lezen zijn, terwijl tegelijkertijd dezelfde informatie in Nederlandse Gebarentaal verteld wordt. Verderop staat er een touchscreen waar bezoekers informatie kunnen vinden over de instelling en de soorten therapie die gegeven worden. En in de gangen hangen grote ingelijste posters met foto’s van alle medewerkers die hun naamgebaar maken met daaronder hun naam en functie.

‘Ik werk drie dagen in de week in de kliniek van De Riethorst’, vertelt Inge. ‘In de kliniek zijn cliënten opgenomen waarvan de psychische problemen zodanig zijn dat reguliere hulp niet meer toereikend is. Daarnaast ben ik zo nu en dan ook werkzaam in de ambulante begeleiding. Daar zie ik vooral mensen die uit de kliniek zijn ontslagen maar nog wel van tijd tot tijd voor een gesprek komen. Verder bestaat mijn dagelijkse werk uit het voeren van opnamegesprekken, het stellen van diagnoses, het schrijven van behandel- en evaluatieplannen en het geven van therapie.’

Optimale communicatie
Van alle cliënten die Inge behandelt, is zo’n zestig tot zeventig procent doof, de rest is slechthorend. Ze voert de gesprekken in principe zoveel mogelijk zelf in gebarentaal. ‘Alle medewerkers hebben intern meerdere gebarencursussen gevolgd. En vaak vinden cliënten het fijner als er niet nog een persoon bij aanwezig hoeft te zijn’, legt Inge uit. ‘Wanneer mijn gebarenkennis niet voldoende is, vraag ik een tolk gebarentaal om in te springen. De Riethorst beschikt over een vast team van tolken die elke dag aanwezig zijn en ingepland kunnen worden om een therapiesessie of vergadering te tolken.’

‘Bij het eerste intakegesprek vraag ik de cliënt altijd wat hij prettig vindt en wat hij nodig heeft qua communicatie. In de meeste gevallen komen we er samen uit. Laatst had een cliënt uit Groningen die heel prachtig in dialect gebaarde, maar ik begreep er niets van. In zo’n geval zet ik een tolk in. Gelukkig vinden cliënten het over het algemeen niet vervelend als ik aangeef dat ik een tolk nodig heb. En wanneer ik de sessie stilleg omdat ik de cliënt niet begrijp en een tolk wil inzetten, dan leg ik altijd uit dat ik dat doe omdat ik de cliënt graag wil begrijpen om goede therapie te kunnen geven. Je kunt immers alleen therapie geven als de communicatie optimaal is en als daar een tolk voor nodig is, dan is dat prima.’

Fascinatie
Inges keuze voor de doelgroep dove en slechthorende cliënten komt voort uit een fascinatie voor de gebarentaal. ‘Niemand in mijn omgeving was doof, maar als kind heb ik een paar films gezien waar gebarentaal in voorkwam en ik was meteen mateloos gefascineerd door de taal. Het is altijd in mijn hoofd blijven spelen dat ik daar iets mee wilde gaan doen. Toen ik de de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening deed, koos ik dan ook zonder aarzelen voor de minor gebarentaal als opvulling voor mijn vrije ruimte. Mijn stage voor de Orthopedagogiek opleiding heb ik hier bij De Riethorst gedaan. Daarna heb ik Psychologie gestudeerd en kon ik na het opvullen van zwangerschapsverlof als psycholoog bij de Riethorst blijven werken.’

Verkeerde stempel
Inge erg is blij met haar beroep. ‘Het werk is zeer gevarieerd. Niet alleen door de uiteenlopende, psychische hulpvragen, maar daarnaast speelt de doofheid van mijn cliënten altijd een bepaalde rol. En dat moet je als hulpverlener goed in de gaten houden, niet alleen bij de behandeling maar ook bij diagnostiek. Belangrijke aspecten van autisme zijn bijvoorbeeld een zekere mate van taalachterstand en moeite hebben met het maken van sociale contacten. Deze twee kenmerken komen vaker voor bij dove mensen. Niet omdat ze per se allemaal een autistische stoornis hebben maar juist doordat ze doof zijn. Je zou iemand dus zomaar een verkeerde stempel kunnen geven als je niet verder kijkt dan je neus lang is.’

Die taalachterstand, in combinatie met een algemene informatieachterstand, is een van de dingen waar Inge vooral vaak mee te maken krijgt tijdens de behandeling van haar dove cliënten. ‘Horende mensen krijgen van jongs af aan algemene informatie automatisch mee door alles wat we bewust en onbewust via onze oren oppikken uit onze omgeving. Dove mensen missen dit en hierdoor ontstaat er bij velen een taal- en informatieachterstand.’

Aangepaste richtlijnen
Om een goede diagnose te stellen en relevante therapie te geven, moeten de standaard richtlijnen uit de reguliere GGZ dus sterk aangepast worden op de auditief beperkte doelgroep. Naast een standaard IQ-test, met woordkennis, algemene kennis, het afmaken van reeksen en het kiezen van blokjes, wordt er bij de Riethorst ook een non-verbale intelligentietest gedaan. Hier wordt meer ingespeeld op het visuele vermogen van de dove cliënt door bijvoorbeeld het herkennen van plaatjes te testen of het onthouden van volgordes.

Ook de therapiesessies zijn anders ingericht. ‘Er moet eerst een informatiebasis gelegd worden. Ik ga dus echt nadenken over hoe ik bepaalde begrippen en verbanden op een andere manier ga uitleggen. En vaak gebruik ik mijn whiteboard om dingen te visualiseren. Gelukkig kan ik deze dingen allemaal bespreken met mijn werkbegeleidster. Zij is zelf doof en werkt als psychotherapeute bij onze instelling. Erg fijn dat ik met haar kan praten over onze taak als hulpverlener, maar ook over zaken die meer te maken hebben met doof zijn en de dovencultuur. Dat geldt overigens ook voor andere collega’s. Veel van mijn collega’s zijn zelf doof of slechthorend. Dat werkt heel plezierig.’

Tekst Andrea Hopman | Foto's Frank Malipaard | Bron Gezond Gehoor, jaargang 2, nr. 3

Gezond Gehoor
Dit artikel komt uit het magazine Gezond Gehoor. Gezond Gehoor is een magazine boordevol informatie over geluid, gehoor en gehoorproblemen in relatie tot gezondheid en welzijn.

U kunt Gezond Gehoor vinden op de leestafel van de audicien, de kno-arts, bij audiologische centra en op cluster 2-scholen, maar ook bij de huisarts. Wilt u Gezond Gehoor thuis ontvangen? Neem dan nu een abonnement.

Voordelig kennismaken met Gezond Gehoor?
Wilt u voordelig kennismaken met het magazine Gezond Gehoor. Bestel het jaarpakket 2012 in onze [link27218]webwinkel[/link]. Drie nummers Gezond Gehoor voor slechts €15,-.

Gezond Gehoor is een uitgave van Berengroep.