Column: stille kassa

Hét supermarktdilemma anno 2019: bij wie of wat zal ik vandaag afrekenen? Ouderwets, bij een mens van vlees en bloed achter de loopband of bij een apparaat van bliepjes en computerchips, oftewel: de zelfscankassa. Ik gooi het laatste onnodige product in mijn tot de nok gevulde boodschappenmand en loop uit het schap met dierenvoeding. Het is tijd om te betalen. De handvatten priemen in hun volle gewicht op mijn onderarm. Ik moet nú een beslissing maken. Het wordt de zelfscankassa. Niet in de laatste plaats omdat deze kassa dichterbij is en ik dus eerder verlost ben van de kruidenierswaardige ballast.

Small talk

Een gevoel van schuld overlaadt mij, terwijl ik de zak met havermout drie keer omdraai, op zoek naar de streepjescode. Daar sta ik weer bij de zelfscankassa. Ik heb vandaag nog niemand gesproken. Dat gebeurt tegenwoordig wel vaker. Het leven van een freelancer gaat nu eenmaal gepaard met dagen van thuiswerken in eenzaamheid. Albert Heijn zou de plek bij uitstek kunnen zijn waar ik mijn behoefte aan small talk en interactie met mensen kan vervullen. Even een praatje met de caissière over de hittegolf of andere dagelijkse beslommeringen, alvorens ik weer in stilte achter mijn laptop kruip. Om tussen de bedrijven door tegen mijn katten te praten. Dat voelt nog altijd minder sneu dan tegen de planten praten. De havermout zegt eindelijk ‘bliep’, er zat blijkbaar een vouw op de streepjescode en dan doet-ie het niet. De caissière zou dit natuurlijk al veel eerder hebben gezien.

Het nadeel van de zelfscankassa is meteen ook het voordeel: er wordt niet tegen je gepraat. Wat betekent dat je geen moeilijke vragen krijgt over zegels, bonnetjes en andere acties. Ideaal voor mensen die slechthorend zijn, zoals ik. Hoe vaak is het niet misgegaan, dat de dame achter de kassa iets vroeg waarop ik uit gemak maar JA zei omdat ik het voor de derde keer nog niet verstond. Als resultaat zag ik de rekening ineens een paar euro oplopen. Ik had blijkbaar toestemming gegeven voor KOOPzegels. En die moet je dus betalen. Uit schaamte en ongemak durfde ik het niet te zeggen. En zo ging ik met groot ongenoegen en een paar onnodige euro’s lichter terug naar huis.

Ongemakkelijke situaties aan de loopband

Ik krijg ook nostalgische herinneringen aan vroeger, toen ik nog als kind met mijn moeder op vrijdagavond mee mocht om boodschappen te doen. Mijn oren waren toen nog picobello, maar mijn moeder zat al aan een decibelletje of 60 gehoorverlies. Ik zie – en hoor – nog voor me hoe die caissières elke week weer tevergeefs mijn moeder een prettig weekend wilden wensen, maar mijn moeder zei nooit iets terug. Niet omdat ze dat niet wilde, maar ze hoorde het simpelweg niet. Die zat zo verzonken in het haastig inladen van de winkelwagen en het controleren van de kassabon, dat de laatste vriendelijke boodschap van de caissière compleet aan haar voorbij ging. Bitch, zag ik de betreffende dame achter de balie denken. Ik kende dat woord toen natuurlijk nog niet, maar ik kon wel degelijk van de gezichten aflezen dat ze mijn moeder niet aardig vonden. “Fijn weekend ook!”, zei ik dan plaatsvervangend. Uitleggen dat mijn moeder slechthorend was, was namelijk uit den boze. Dat wilde mijn moeder in alle talen verzwijgen. Gehoorproblemen, die hebben we niet.

Toen mijn gehoor steeds verder achteruit ging, trainde ik mezelf om vooral goed te kijken. En bij het afrekenen resulteerde dat in: rustig boodschappen inpakken, steeds opkijken of de man of vrouw achter de kassa in kwestie ondertussen iets zegt, en dan vooral ook zeggen dat ik niet goed hoorde. Als hij of zij dan binnensmonds bleef praten, dan lagen de ongemakkelijke situaties in elk geval niet meer aan mij. Met een ongemakkelijke situatie bedoel ik bijvoorbeeld dat ik dan mijn pinpas liet zien omdat ik dacht dat de caissière zei dat ik alleen kon pinnen aan die kassa (dat stond heel handig op van die balkjes die ik op de lopende band had gelegd). De vrouw keek me heel raar aan. Ze had me gevraagd om me te legitimeren in verband met mijn alcoholische aankopen, maar die vraag had ik natuurlijk niet verwacht als 30+ér. Overigens een groot compliment, maar dat terzijde. Ik leerde trouwens ook dat alle vragen vóór de bon gaan over dingen die je moet betalen, en alle vragen ná de bon zijn gratis en die krijg je cadeau. Dus het is vaak twee keer NEE en twee keer JA. En dan vooral blijven lachen ook. Dan zit je meestal wel goed.

Het grote voordeel van de zelfscankassa

Eigenlijk is het dus wel lekker om nu achter de zelfscankassa te staan. Ik krijg dezelfde vragen, maar deze worden gesteld door het beeldscherm, in tekst. Ik hoef niet om herhaling te vragen en kan alles lezen. Netjes doorloop ik de aan mij opgelegde stappen, ik scan de bonuskaart en druk op de button om te betalen. Mijn scherm wordt ineens wazig. “U wordt mogelijk gecontroleerd door een medewerker”, zegt de zelfscan. Huh? Ik ben blijkbaar de uitverkorene van een systematische steekproef en ik mag niet betalen voordat een medewerker even in mijn boodschappentas heeft gekeken om te controleren of ik alles wel netjes heb gescand. “Is het nog een beetje te doen, in deze hitte werken?”, vraag ik automatisch aan de jongeman die willekeurig een appel, een pak hagelslag en eieren uit mijn tas haalt om te scannen. Hij mompelt iets terug wat ik niet versta, en geeft me een grote lach. “Het is goed zo hoor, mevrouw”, zegt-ie, en hij loopt snel naar een andere klant. Toch nog een praatje gemaakt vandaag.