In Nederland kunnen alle kinderen leren zwemmen. Wanneer ze in groep 3 zitten, hebben de meeste kinderen tenminste één diploma op zak. De weg naar het diploma is echter niet altijd even makkelijk. Wanneer je de zweminstructeur niet kunt horen, wordt het extra lastig. Gelukkig zijn er speciale lessen en handige hulpmiddelen.

Gespannen kijkt de moeder vanachter het glas naar haar zoon die vlak daarvoor met een ietwat onhandige duik onder water is verdwenen. Het ventje werkt zich met een keurige schoolslag richting het beruchte gat, dat in het zeil zit dat een aantal meters verderop in het water hangt. Vlak voor hij bij het gat is en hij eigenlijk iets verder naar beneden moet om er doorheen te zwemmen, worden zijn slagen meer trappelen en zwemt hij naar boven. De moeder ontspant, en zucht bijna niet hoorbaar. De teleurstelling is van haar gezicht af te lezen: weer niet gelukt.

Galm in het zwembad

Het zwemmen door het gat dat al bij het A-diploma een vereiste is, is voor veel kinderen en laatste hindernis voor er afgezwommen kan worden. Maar voor het kind dat überhaupt gaat oefenen, heeft het al een reeks van vaardigheden aangeleerd. De instructies komen van de zweminstructeur, die de kinderen vanaf de kant en vanuit het water uitleg geeft. Vaak in een zwembad waar op dat moment meerdere lessen worden gegeven en de akoestiek slecht is. Menig kind zal in die omgeving niet altijd alles kunnen verstaan. Maar voor dove en slechthorende kinderen is dit wel een hele grote uitdaging.

Afstand te groot

Vlak voor Kim door de deur stapt waarachter het zwembad ligt, trekt ze haar CI’s af en geeft ze snel aan haar moeder. Dankzij haar CI’s kan ze veel horen en heeft ze doorgaans weinig hinder van haar beperking. Maar de CI’s kunnen niet tegen water, dus tijdens het zwemmen gaan ze af. Dit is een van de weinige momenten dat ze helemaal niets hoort. Dan maakt Kim gebruik van een ander soort hulpmiddel: een tolk gebarentaal die met haar mee gaat tijdens de zwemles. Terwijl de andere kinderen kijken naar de zwemmeester tijdens de uitleg, kijkt Kim naar haar tolk. Zonder de tolk zou het voor Kim vrijwel onmogelijk zijn om de instructies te volgen. Zelfs voor mensen die goed kunnen spraakafzien, is de afstand tot de instructeur te groot.

Zwemles met gebarentaal

De zwemmeester zegt iets tegen Kim, wat haar tolk voor haar vertaalt. Kim lacht en knikt en draait zich daarna om naar het glas waarachter de ouders zitten. ‘Volgende keer mag ik naar het volgende badje’, gebaart ze naar haar vader met een grote lach.
Kims zwemvaardigheden ontwikkelen zich goed. Dankzij de tolk kan zij goed meekomen. In Alphen aan de Rijn leert ook een aantal dove en slechthorende kinderen zwemmen, maar zonder een tolk gebarentaal. Zwemjuf Susanne kan namelijk zelf gebaren. Wanneer zij dove of slechthorende kinderen in haar groep heeft, gebruikt ze ondersteunende gebaren tijdens de les. ‘In principe is geluid geen essentieel onderdeel van zwemles geven. Dove kinderen kunnen net zo goed meedoen als horende kinderen. Het vraagt alleen van mijzelf wat meer creativiteit als ik ze wil roepen of iets wil uitleggen. Als ik een gebaar niet weet, kies ik er soms voor om het anders te formuleren of ik los het zonder woorden’, vertelt Susanne.

Zwemstuurkaarten

Niet alle dove en slechthorende kinderen kunnen gebaren. En ook wanneer hun ouders met ze willen oefenen, is de communicatie in het zwembad lastig omdat ze het zonder CI’s of hoortoestellen moeten doen. Om dit te ondervangen en om kinderen een duidelijke visuele instructie te kunnen geven, ontwikkelden zwemlesspecialisten Leone en Daan Hamaker zogenaamde zwemstuurkaarten. De zwemstuurkaarten kunnen tijdens de zwemles gebruikt worden maar zijn ook heel geschikt voor ouders om zelf met hun kinderen aan de slag te gaan in het zwembad. Dankzij de duidelijke handleiding voor ouders en de kaarten die voor elke slag en instructie zijn te krijgen, wordt het samen zwemmen een feest. ‘De zwemstuurkaart is zo ontwikkeld dat je direct begrijpt wat voor zwemoefening je kunt uitvoeren. Het zal de ontwikkeling tijdens de reguliere zwemlessen versterken. Je kind maakt sneller stappen, en zal nieuwe oefeningen sneller onder de knie krijgen, terwijl de angst afneemt. Vanuit veilig zijn en je veilig voelen, met veel plezier veel doen en oefenen met wat je nodig hebt, leer je volgens mij het fijnste en snelste zwemmen’, aldus Leone Hamaker.

Zwemclub voor doven

In zwembad in Sportcentrum West in Rotterdam is het opvallend stil. Niet omdat er geen zwemmers zijn, maar omdat er niet geroepen wordt en de gesprekken overwegend in gebarentaal gevoerd worden. Hier bevindt zich namelijk de Rotterdams Doven Zwem Club (RDZC). Ook hier kunnen kinderen alle erkende zwemdiploma’s halen, mist zij doof of slechthorend zijn. Hier kunnen de jonge zwemmertjes dus ook onderling met elkaar gebaren.

We zeiden het al eerder, in Nederland kunnen alle kinderen leren zwemmen. Ook wanneer je de zweminstructeur niet (goed) kunt horen. Alleen dat vervelende gat blijft een lastige hindernis.

Kijk voor meer informatie over de Zwemstuurkaarten op www.zwemstuurkaarten.nl

Een filmpje over de zwemles van juf Susanne kun je hier bekijken.

Meer informatie over RDZC is te vinden op www.rdzc.nl